Nhóm PV

Việc sắp xếp đơn vị hành chính những năm qua và đặc biệt là trong cuộc cách mạng lần này đã góp phần tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, sau sáp nhập, hàng nghìn trụ sở công ở nhiều địa phương trở nên dôi dư, chưa được sử dụng lại hoặc thanh lý kịp thời. Trước thực tế này, một số nơi đã chủ động vào cuộc, song cũng còn không ít vướng mắc về thẩm quyền, cơ chế, phương án bố trí lại công sản. Mong muốn góp thêm một số gợi ý với các địa phương, phóng viên Tạp chí Kiến trúc Việt Nam đã ghi nhận ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học để làm rõ hơn những khó khăn và đề xuất hướng xử lý phù hợp.

Thực hiện chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính giai đoạn 2023–2025, cả nước đã và đang chứng kiến tình trạng “dôi dư” trụ sở công ở nhiều địa phương. Việc quy hoạch, bố trí lại các tài sản công này đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về giám sát, phản biện và sử dụng hiệu quả. Từ ngày 1/7/2025, khi Luật Tổ chức Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (sửa đổi) chính thức có hiệu lực, vị thế và quyền hạn giám sát của Mặt trận được mở rộng, đặt ra kỳ vọng lớn trong việc tham gia quản lý tài sản công minh bạch, đúng hướng, hợp lòng dân. Trao đổi với Tạp chí Kiến trúc Việt Nam, đồng chí Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam khẳng định: “Nếu không có cơ chế giám sát, phản biện xã hội mạnh mẽ và thực chất, chúng ta không chỉ để lãng phí nguồn lực mà còn dễ nảy sinh tiêu cực, lợi ích nhóm trong quản lý tài sản công”.

Sau các đợt sáp nhập đơn vị hành chính, hàng loạt trụ sở công trên cả nước rơi vào tình trạng dôi dư, bỏ hoang, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh. Trong khi đó, nhu cầu về không gian công cộng, văn hóa - sáng tạo lại ngày một cấp thiết. Là người theo dõi sát các chính sách phát triển văn hóa sáng tạo, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội chia sẻ với phóng viên Tạp chí Kiến trúc Việt Nam những góc nhìn thực tế, đề xuất giải pháp nhằm phát huy hiệu quả tài sản công theo hướng sáng tạo, bền vững.

Mỗi công trình hành chính dôi dư không phải là một khối tài sản vô tri, mà là một phần trong đời sống đô thị. Nếu không có con người sử dụng, không có mục tiêu phục vụ rõ ràng, thì giá trị của công trình sẽ hao mòn theo thời gian. Mỗi quyết định chuyển đổi, dù là giữ nguyên chức năng, thay đổi chức năng hay giao cho tổ chức khác quản lý, đều phải xuất phát từ đánh giá cụ thể về bối cảnh không gian, nhu cầu sử dụng thực tế và năng lực vận hành lâu dài. Mọi mô hình nên được xây dựng trên cơ sở thử nghiệm, đo lường, phản hồi, điều chỉnh - chứ không thể quyết định theo cảm hứng, thói quen hay áp lực hình thức.

Lời tòa soạn: Việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, huyện và xã vừa qua diễn ra với quy mô chưa từng có: từ 63 tỉnh, thành xuống còn 34; hàng nghìn xã, huyện hợp nhất lại để tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả phục vụ nhân dân. Đây là chủ trương đúng đắn, mang tính chiến lược, thể hiện quyết tâm chính trị lớn của Đảng, Nhà nước trong xây dựng một nền hành chính hiện đại, tiết kiệm và hiệu quả. Thế nhưng, cải cách bộ máy không chỉ dừng lại ở việc gom biên chế, giảm đầu mối, mà còn kéo theo một khối lượng khổng lồ các vấn đề hậu cần, trong đó nổi bật là bài toán xử lý tài sản công dôi dư, đặc biệt là hệ thống trụ sở hành chính cấp xã, huyện, tỉnh không còn sử dụng sau sáp nhập.