KTS Trương Nam Thuận

Với Việt Nam, nếu nhìn lại mô hình xây dựng “nông thôn mới” trong hơn 10 năm qua, có thể thấy chúng ta đã đạt được những kết quả đáng kể về hạ tầng, điện, đường, trường, trạm. Tuy nhiên, nhiều nơi mới chỉ dừng ở “hình thức”: đường bê tông có nhưng sinh kế vẫn nghèo; nhà văn hóa xây xong nhưng bỏ trống; sản phẩm nông nghiệp còn manh mún, không có chuỗi giá trị. Đây chính là điểm cần rút kinh nghiệm từ Trung Quốc.

Khi nhìn lại những kiến trúc sư nổi tiếng thế giới, ta dễ bị cuốn hút bởi công trình của họ: những khối hình táo bạo, những không gian mang sức sống, những ngôn ngữ kiến trúc vượt thời đại. Nhưng ít người dừng lại để nhìn vào đời sống nội tâm, vào cách họ sống hằng ngày, vào thái độ họ chọn lựa với cuộc đời. Chính đời sống đó, sự chọn lọc nghiêm ngặt giữa cái chấp nhận và cái từ chối, mới là nền gốc nuôi dưỡng tác phẩm.

Metro là biểu tượng của đô thị hiện đại: nhanh, sạch, an toàn và chở được hàng trăm ngàn người mỗi ngày. Tuy nhiên, một thực tế ít ai ngờ là phần lớn các hệ thống metro trên thế giới đều… lỗ. Không phải vì họ làm sai, mà vì bản chất của metro là dịch vụ công -– phục vụ xã hội, chứ không phải để sinh lời tài chính trực tiếp. Lý do đầu tiên nằm ở chi phí đầu tư và vận hành rất cao.

Nghị quyết 188/QH là Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, được ban hành ngày 28 tháng 2 năm 2025, là một văn bản mang tính thể chế có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh cả nước đang đối diện với nhu cầu cải cách mạnh mẽ về luật pháp, điều hành và mô hình phát triển.

(KTVN 257) Trong bối cảnh cả nước đang từng bước thực hiện sắp xếp lại đơn vị hành chính, dẫn đến dôi dư nhiều trụ sở công quyền, việc sử dụng lại những công trình này không thể chỉ dừng ở tính toán hợp lý về mặt vật chất, mà cần được đặt trong một chiến lược tổng thể, lâu dài và mang ý nghĩa xã hội sâu sắc. Trong các phương án chuyển đổi chức năng sử dụng, Nhà nước nên xác định rõ một hướng ưu tiên chiến lược, đó là tận dụng các công sở dôi dư để xây dựng các trung tâm chăm sóc sức khỏe và viện dưỡng lão cho người cao tuổi.

Trong thời đại mà Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển mới – chuyển mình từ nền kinh tế dựa trên khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ sang nền kinh tế tri thức, sáng tạo và công nghệ, vai trò của các doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) – đặc biệt trong ngành thiết kế kiến trúc – càng trở nên quan trọng. Đây là lực lượng nòng cốt tạo ra các sản phẩm sáng tạo mang bản sắc, phục vụ trực tiếp nhu cầu của thị trường bất động sản, xây dựng đô thị và các dự án phát triển hạ tầng quốc gia. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các doanh nghiệp này đang gặp nhiều rào cản, cả từ thể chế pháp lý, thị trường lẫn môi trường cạnh tranh không lành mạnh, và rất thiếu các cơ chế bảo vệ phù hợp để phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới.

Trong quá trình các đô thị mở rộng, sáp nhập hoặc tái cấu trúc, việc nhiều trụ sở hành chính trở nên dư thừa là điều tất yếu. Thay vì chỉ nhìn vào công năng vật lý của từng công trình riêng lẻ, đây là thời điểm cần một tư duy tổng thể hơn – một cái nhìn đủ rộng để thấy mối liên kết giữa không gian – chức năng – con người trong toàn bộ cấu trúc đô thị đang chuyển mình.

Hiện nay, Việt Nam đã có những quy định pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật nhất định đối với nhà ở xã hội (NOXH), tuy nhiên vẫn còn nhiều điểm chưa hoàn thiện và thiếu tính đồng bộ, cả trong tư duy quy hoạch lẫn tổ chức thực hiện. Về mặt pháp lý, Luật Nhà ở năm 2014 và những sửa đổi, bổ sung mới nhất vào năm 2023 đã bước đầu xây dựng được nền tảng pháp lý cho nhà ở xã hội. Luật này định nghĩa rõ đối tượng được hưởng chính sách NOXH, quy định các cơ chế ưu đãi, đồng thời xác định rõ vai trò và trách nhiệm của Nhà nước, doanh nghiệp cũng như người dân trong việc phát triển phân khúc nhà ở đặc biệt quan trọng này.

(KTVN 255) Nhìn chung, việc phát triển mạng lưới TOD trong vùng kinh tế động lực TPHCM đòi hỏi một cách tiếp cận đa tầng và linh hoạt. TPHCM sẽ là trung tâm điều phối với mô hình AI-TOD, sử dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa giao thông. Nhơn Trạch sẽ phát triển theo hướng MAOD, tập trung vào tính linh hoạt trong di chuyển với hệ thống phà, xe điện và BRT. Bình Dương sẽ đi theo mô hình UTD, tập trung phát triển đô thị quanh các ga tàu và nâng cao hệ thống giao thông công cộng. Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ triển khai VOTOD, kết hợp giữa đường sắt, giao thông thủy và các phương tiện thân thiện với môi trường. Khi tất cả các khu vực này được kết nối chặt chẽ trong một hệ thống tổng thể, vùng kinh tế động lực TPHCM sẽ có một nền tảng giao thông hiện đại, bền vững và hiệu quả hơn.

(KTVN 255) Năm 2017, Quốc hội khóa XIV đã ban hành Nghị quyết 54/2017/QH14 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh tại kỳ họp thứ 4 ngày 24/11/2017. Chỉ sau 5 năm thực hiện, việc thí điểm theo Nghị quyết 54/2017/QH14 cho thấy hiệu quả của cơ chế, chính sách đặc thù cho TPHCM chưa có tác động đáng kể đến hiệu quả phát triển. Vì vậy, Quốc hội khóa XV đã ban hành Nghị quyết 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM tại kỳ họp thứ 5 ngày 24/5/2023, nhằm đáp ứng nhu cầu tạo dựng một số cơ chế, chính sách đặc thù để dễ dàng phát triển trên cơ sở mật độ kinh tế rất lớn của TPHCM.