"Phép màu" của nhà ở xã hội hạng sang ở Đài Loan (Trung Quốc)

"Tôi luôn nói rằng đây là một phép màu", Yi-Ling Chen, phó giáo sư tại Khoa Chính trị, Công vụ và Nghiên cứu Quốc tế thuộc Đại học Wyoming,  người nghiên cứu chính sách nhà ở của Đài Loan, cho biết.

"Mỗi lần tôi trở về Đài Loan, luôn có một dự án nhà ở mới đang hoàn thiện," cô nói tiếp. "Nói về điều này, bạn luôn cảm thấy nó bất khả thi – nhưng giờ bạn thấy nó là sự thật."

Tập trung vào quyền sở hữu nhà

Với giá nhà trung bình cao gấp 22 lần thu nhập hàng năm, Đài Loan là nơi có giá nhà ở đắt nhất thế giới. Yang-Kae Peng, kiến ​​trúc sư kiêm tổng thư ký của Liên đoàn vận động nhà ở xã hội Đài Loan, cho biết: "Trước năm 2010, chính sách nhà ở của Đài Loan chủ yếu tập trung vào việc cung cấp các khoản vay để khuyến khích sở hữu nhà, bỏ qua tầm quan trọng của thị trường cho thuê và thiếu việc xây dựng nhà ở xã hội."

Một chương trình trước năm 2000 đã chứng kiến ​​chính phủ xây dựng khoảng 165.000 ngôi nhà - chiếm khoảng hai phần trăm tổng số nhà ở của Đài Loan - nhưng tất cả đều được rao bán.

Trong khi đó, hệ thống phiếu nhà ở theo kiểu Mỹ nhằm giúp những hộ gia đình nghèo nhất có thể thuê nhà riêng lại gặp phải sự phân biệt đối xử từ các chủ nhà quản lý lỏng lẻo .

Chán ngấy việc bị các chính trị gia phớt lờ, vào năm 2010, các tổ chức đại diện cho các nhóm yếu thế của Đài Loan đã thành lập Liên đoàn vận động nhà ở xã hội để vận động thay đổi.

Nhà cho thuê giá rẻ thuộc sở hữu công là một khái niệm hoàn toàn mới ở Đài Loan nhưng phong trào này nhanh chóng thu hút sự chú ý và trong vòng hai năm, nhà ở xã hội đã trở thành vấn đề chính trong các cuộc bầu cử thị trưởng và tổng thống.

Ảnh hưởng của Hà Lan

Để tìm kiếm nguồn cảm hứng về cách định hình chương trình nhà ở xã hội, Đài Loan đã tìm đến Hà Lan, nơi gần một phần ba dân số sống trong nhà ở xã hội.

Các cố vấn chính sách đã bắt đầu cuộc đối thoại kéo dài với các tổ chức như Liên đoàn Nhà ở xã hội Amsterdam.

"Hầu hết các học giả ở Đài Loan đều học ở Hoa Kỳ, vì vậy khi nhà ở xã hội được đề xuất lúc đầu, nhiều người đã phản đối ý tưởng này - họ nói rằng nhà ở công cộng là một dự án rất tồi", Chen giải thích.

"Người dân Hà Lan đã hoàn toàn thay đổi lập luận. Họ nói rằng nó dành cho tất cả mọi người và có chất lượng rất cao."

Bà cho biết thêm, một động lực khác là sự cạnh tranh trong khu vực với Hàn Quốc, quốc gia đã triển khai chương trình nhà ở xã hội để giải quyết các vấn đề về khả năng chi trả ở Seoul vào năm 2012.

Ngay từ đầu, Đài Loan đã quyết định ưu tiên kết nối cộng đồng trong nhà ở xã hội. Kết quả là, có hai nhóm đủ điều kiện đăng ký: những người thuộc nhóm thu nhập thấp và những người trẻ tuổi có gia đình chưa sở hữu nhà.

Những người trẻ tuổi phải trả tiền thuê nhà cao hơn và chỉ được ở trong sáu năm, trong khi những người thuê nhà có thu nhập thấp có thể ở trong 12 năm – mặc dù Chen hy vọng các điều khoản này có thể được gia hạn trong tương lai.

Theo Chen, nhà được phân bổ thông qua hệ thống xổ số - và nhu cầu cao đến mức chỉ có 7% người nộp đơn thành công.

Đáp ứng nhu cầu, thủ đô Đài Bắc là nơi có mật độ nhà ở xã hội được xây dựng cao nhất từ ​​trước đến nay, tiếp theo là các thành phố lớn khác của Đài Loan. Việc phát triển chủ yếu được tài trợ bởi chính quyền thành phố, với sự hỗ trợ bổ sung từ chính quyền trung ương.

Một khởi đầu khó khăn

Mặc dù về nguyên tắc, công chúng ủng hộ mạnh mẽ nhà ở xã hội, nhưng những dự án đầu tiên được công bố đã vấp phải sự phản đối từ các cộng đồng lân cận.

"Đây là một khởi đầu khó khăn", Chen nói. "Người dân đã có ấn tượng về nhà ở xã hội đến từ Mỹ. Đó là lý do tại sao chính phủ quyết định muốn xây dựng nhà ở xã hội, đặc biệt là nhóm đầu tiên, trở thành loại hình tốt nhất."

Bằng cách ký hợp đồng với các studio kiến ​​trúc tư nhân, chính quyền thành phố tập trung vào việc tối đa hóa chất lượng. Một số dự án, theo ông Chen, thậm chí còn trang bị những tiện nghi xa xỉ như nhà vệ sinh tự động nhập khẩu từ Nhật Bản.

Hầu như toàn bộ nhà ở tại Đài Loan đều là căn hộ. Tuy nhà ở xã hội thường nhỏ hơn nhà ở tư nhân, nhưng chúng lại có nhiều tiện ích cộng đồng và không gian công cộng rộng rãi hơn nhiều so với các khu nhà ở cao cấp dành cho người sở hữu.

Cho đến nay, Bio-architecture Formosana (BaF) đã hoàn thành bảy dự án nhà ở xã hội và hiện đang xây dựng một dự án khác.

"Khi xử lý các dự án nhà ở xã hội, chúng tôi tiếp cận theo cách khác so với các dự án nhà ở khác mà chúng tôi từng tham gia", giám đốc điều hành nguồn lực của BaF - Tu Yu chia sẻ.

"Nhà ở xã hội đòi hỏi phải chú trọng hơn vào việc quy hoạch không gian mở", bà nói thêm. "Thiết kế phải xem xét đến sự kết nối của các cộng đồng xung quanh và nhu cầu sử dụng chung của cư dân, bao gồm cảnh quan cây xanh và tiện ích sân chơi."

Một điểm khác biệt quan trọng nữa là một tỷ lệ nhà ở phải có thể tiếp cận được, không giống như ở khu vực tư nhân.

"Tôi nghĩ chất lượng nhà ở xã hội khá tuyệt vời, đặc biệt là những nhà đầu tiên được xây dựng", Chen cho biết.

"Thông thường, trong những ngôi nhà riêng sang trọng, bạn sẽ không thấy nhiều không gian cộng đồng, nhưng nhìn chung, tất cả các ngôi nhà xã hội đều có nhiều không gian họp, sân chơi, không gian mở và xanh lớn hơn nhiều - người ta rất chú trọng đến việc tăng cường sự tương tác giữa mọi người trong nhà ở."

Ngoài BaF, các công ty kiến ​​trúc khác có trụ sở tại Đài Bắc như JH Day Building Workshop , Grace & Partners và JA Chen Architects & Associates cũng hoạt động rất tích cực, trong khi công ty Hà Lan Mecanoo là một trong những công ty nước ngoài thiết kế các dự án nổi bật.

"Rất nhiều kiến ​​trúc sư vô cùng hào hứng khi được tham gia", Chen chia sẻ. "Họ thực sự nghĩ rằng đây là cơ hội ngàn năm có một để họ trình bày ý tưởng về nhà ở."

Các biện pháp khác cần thiết

Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng nhà ở tại Đài Loan vẫn chưa kết thúc. Mặc dù chính phủ tự tin sẽ đạt được mục tiêu năm 2024, nhưng tính đến tháng 2, chỉ có 23.000 căn nhà ở xã hội được hoàn thành.

Mặc dù sự phản đối của người dân địa phương có thể không còn là vấn đề lớn nữa, nhưng hiện nay vẫn có những câu hỏi về việc Đài Loan có thể tiếp tục tài trợ cho chương trình nhà ở xã hội đầy tham vọng của mình trong dài hạn như thế nào.

"Việc tài trợ cho nhà ở xã hội đòi hỏi những khoản trợ cấp đáng kể và kéo dài", Peng chia sẻ. "Đài Loan, vốn không có truyền thống nhà nước phúc lợi và là một quốc gia có mức thuế thấp, đang phải đối mặt với những khó khăn ngày càng tăng trong việc duy trì hỗ trợ tài chính khi số lượng nhà ở ngày càng tăng."

Peng tin rằng trong tương lai có thể cần đến các cơ chế phân phối mới, đặc biệt là khi nguồn cung đất công bắt đầu cạn kiệt.

Trong khi đó, ông lập luận rằng các biện pháp quan trọng khác cần thiết để giúp nhà ở Đài Loan trở nên dễ tiếp cận hơn với tất cả mọi người - chẳng hạn như cải cách thuế tài sản và thị trường cho thuê tư nhân - có nguy cơ bị bỏ qua trong bối cảnh chính trị khoe khoang về thành công của nhà ở xã hội.

"Để giải quyết những vấn đề này, nhà ở xã hội là cần thiết nhưng không phải là giải pháp duy nhất", Peng nói.

"Tuy nhiên, do sự phản đối từ các nhóm lợi ích, nhà ở xã hội đã trở thành lựa chọn ưu tiên của chính phủ trong số các giải pháp này, nhằm mục đích chứng minh những thành tựu đạt được và thu hút sự ủng hộ từ những cử tri bất mãn đang phải đối mặt với giá nhà cao."