Loạt bài: Đưa Việt Nam ra thế giới – Khi báo chí địa phương cũng là “sứ giả”

Lời tòa soạn: Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, hình ảnh quốc gia ngày càng trở thành “sức mạnh mềm” có vai trò đặc biệt quan trọng, tác động không chỉ đến quan hệ đối ngoại mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế - xã hội, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã nhấn mạnh yêu cầu “tăng cường công tác thông tin đối ngoại, tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, văn hóa Việt Nam ra thế giới”. Trên trường quốc tế, Việt Nam được bạn bè đánh giá cao như nhận định của Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres: “Ngoại giao Việt Nam đã cho thấy một quốc gia có thể vượt qua chiến tranh, thúc đẩy hòa bình và trở thành một trụ cột của chủ nghĩa đa phương, là điểm sáng trong quan hệ quốc tế mà các nước cần học tập”. (Bài viết “Ngoại giao Việt Nam – 80 năm xây dựng, trưởng thành cùng đất nước” của Chủ tịch nước Lương Cường đăng ngày Báo Nhân Dân, ngày 24/8/2025).

Nhấn mạnh về vai trò, sứ mệnh của thông tin đối ngoại, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng, đây là cầu nối để cộng đồng quốc tế hiểu rõ, hiểu đúng chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; đồng thời quảng bá hình ảnh đất nước, con người, lịch sử, văn hóa, thành tựu phát triển (tại Lễ trao giải thưởng toàn quốc về Thông tin đối ngoại lần thứ IX -năm 2023, diễn ra tối 12/10/2023).

Nếu như trước đây, nhiệm vụ đưa Việt Nam ra thế giới thường gắn với các cơ quan báo chí Trung ương thì nay cùng với xu thế phân cấp, chủ động và hội nhập sâu rộng, báo chí địa phương ngày càng khẳng định vai trò không thể thiếu. Đặc biệt, từ ngày 1/7/2025, khi chính quyền địa phương chính thức tổ chức theo mô hình 2 cấp với thẩm quyền phân cấp, phân quyền rõ ràng và nhiều hơn, vai trò chủ động của các địa phương càng được mở rộng, đòi hỏi báo chí cơ sở cũng phải phát huy trách nhiệm, sáng tạo để làm tốt sứ mệnh “sứ giả” thông tin đối ngoại.

Nhân kỷ niệm 80 năm ngành Ngoại giao Việt Nam (28/8/1945 -28/8/2025), Tạp chí Kiến trúc Việt Nam thực hiện loạt bài “Đưa Việt Nam ra thế giới – Khi báo chí địa phương cũng là “sứ giả” (gồm 5 kỳ), nhằm phản ánh những cách làm sáng tạo, những câu chuyện tiêu biểu, đồng thời phân tích tiềm năng, thách thức và đề xuất giải pháp để báo chí địa phương phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò trong công tác đối ngoại, quảng bá hình ảnh quốc gia.

Chúng tôi tin rằng loạt bài sẽ góp phần khẳng định rõ hơn tinh thần chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, khơi dậy niềm tự hào, tinh thần trách nhiệm và sự chung tay của cả hệ thống chính trị, từ Trung ương đến địa phương, trong hành trình đưa Việt Nam vươn ra thế giới.

Kỳ 1: Những “cánh tay nối dài” đưa câu chuyện địa phương ra thế giới

Trải qua 100 năm đồng hành cùng đất nước, báo chí đối ngoại Việt Nam luôn giữ vững bản lĩnh tiên phong, trở thành trụ cột của “sức mạnh mềm” dân tộc. Không chỉ thực hiện nhiệm vụ truyền thông, đội ngũ những người làm báo đối ngoại, đặc biệt là báo chí địa phương, đã trở thành những “cánh tay nối dài”, đưa câu chuyện về con người, văn hóa, tiềm năng và thành tựu địa phương ra thế giới. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, phát triển kinh tế năng động và công nghệ truyền thông hiện đại, vai trò của báo chí đối ngoại càng được khẳng định như một “cầu nối” chiến lược, quảng bá hình ảnh Việt Nam và hỗ trợ địa phương thúc đẩy hợp tác quốc tế, thu hút đầu tư, du lịch và nguồn lực toàn cầu.

Trụ cột của “sức mạnh mềm”…

Có thể thấy, trong Quyết định Phê duyệt Quy hoạch hệ thống báo chí đối ngoại đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 của Chính phủ đã xác định quan điểm “Báo chí đối ngoại là một trong những lực lượng quan trọng của công tác thông tin đối ngoại, là một bộ phận trong công tác tuyên truyền và công tác tư tưởng của Đảng, là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài của cả hệ thống chính trị; tập trung xây dựng, phát triển lực lượng báo chí đối ngoại chuyên trách làm nòng cốt, phù hợp với sự phát triển của hệ thống báo chí nói chung”.

Một trong những nhiệm vụ của báo chí đối ngoại là giới thiệu, quảng bá đất nước, con người, lịch sử, văn hóa, những giá trị vật chất và tinh thần của dân tộc Việt Nam, những thành tựu của công cuộc đổi mới đất nước, tiềm năng và hiệu quả trong hợp tác quốc tế giữa Việt Nam với các đối tác. Đây cũng là một trong những nội dung được đề cập tại Văn kiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng: Tổ chức tốt công tác thông tin đối ngoại tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Suốt hành trình dài thế kỷ, thực tế đã chứng minh, một trong những nhiệm vụ thường xuyên và quan trọng của báo chí cách mạng Việt Nam là làm “cầu nối” giữa Đảng với dân, giữa Việt Nam với thế giới. Báo chí đối ngoại đã thực hiện tốt nhiệm vụ cốt lõi của mình - đưa Việt Nam đến với thế giới và mang thế giới tới gần hơn với Việt Nam.

Tô thắm “ngọn cờ” báo chí đối ngoại ấy, báo chí đối ngoại địa phương từng bước khẳng định vai trò của mình trở thành “cánh tay nối dài” của địa phương trong việc kể câu chuyện địa phương mình ra thế giới. Nhờ sự hỗ trợ ngày một lớn về công nghệ, cách làm báo hiện đại, báo điện tử địa phương đã và đang thực sự lan tỏa hữu hiệu thông điệp về địa phương mình một cách chân thực, đặc biệt nhất.

Vị thế quốc tế của Việt Nam ngày càng được khẳng định khi nước ta nằm trong Top 30 quốc gia có giá trị xuất khẩu lớn nhất năm 2023, được xếp thứ 23 với tổng giá trị xuất khẩu khoảng 354 tỉ USD; thu hút được 38,23 tỉ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong năm 2024. Ở khắp các tỉnh thành trong cả nước gần như đều có sự hiện diện của nhà đầu nước nước ngoài vào các lĩnh vực.

Thành tựu kinh tế và đầu tư quốc tế của Việt Nam không chỉ phản ánh sức hấp dẫn của thị trường trong nước mà còn là kết quả của quá trình mở rộng và củng cố quan hệ ngoại giao trên toàn cầu. Trong bài viết “Ngoại giao Việt Nam – 80 năm xây dựng, trưởng thành cùng đất nước”, Chủ tịch nước Lương Cường thông tin: “Nếu trước đổi mới ta chỉ có quan hệ với hơn 100 quốc gia thì đến năm 2025 đã thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với 194 quốc gia. Các mối quan hệ ngày càng đi vào chiều sâu, bền vững hơn, đặc biệt là việc hình thành khuôn khổ quan hệ với 38 quốc gia, trong đó có 13 đối tác chiến lược toàn diện, 10 đối tác chiến lược và 15 đối tác toàn diện”.

Nhận diện về bối cảnh bức tranh thế giới hiện tại đầy biến động, không chắc chắn, phức tạp và mơ hồ, nơi thiên tai, dịch bệnh, xung đột kinh tế và tin giả đang tạo ra những thách thức chưa từng có, ông Phạm Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Thông tin Cơ sở và Thông tin Đối ngoại (Bộ VHTT&DL) khẳng định, hình ảnh quốc gia đã trở thành “sức mạnh mềm” chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến quan hệ quốc tế, phát triển kinh tế - xã hội và năng lực cạnh tranh của đất nước.

Ông Tuấn khẳng định, một hình ảnh Việt Nam ổn định, năng động, đổi mới sáng tạo và đậm đà bản sắc văn hóa, đồng thời tích cực kiến tạo hòa bình chung, là tài sản vô giá cần được truyền thông mạnh mẽ để tối đa hóa lợi ích về đầu tư, du lịch và hợp tác quốc tế.

Ngoại giao bằng ngòi bút và hình ảnh

Trong trả lời phóng viên TTXVN nhân dịp 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025), Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng không chỉ khẳng định báo chí đối ngoại cần được nhìn nhận là một thành tố chiến lược trong tổng thể “sức mạnh mềm” quốc gia mà bằng sự trân trọng và thấu hiểu, Thứ trưởng còn có cách ví von đơn giản mà sâu sắc. Bà cho rằng, đội ngũ người làm báo đối ngoại là những người làm “ngoại giao bằng ngòi bút và hình ảnh”.

Thứ trưởng Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng đã dùng cụm từ “ngoại giao bằng ngòi bút và hình ảnh” để nhấn mạnh vai trò quan trọng của báo chí đối ngoại trong việc xây dựng hình ảnh và uy tín quốc gia. Cụm từ này không chỉ phản ánh tính chất mềm mại, tinh tế của ngoại giao mà còn cho thấy rằng mỗi bài viết, mỗi phóng sự, mỗi hình ảnh được lan tỏa ra quốc tế đều là một hình thức thúc đẩy hiểu biết, niềm tin và hợp tác. Báo chí đối ngoại vì vậy không đơn thuần là công cụ truyền thông mà là “cầu nối” chiến lược, góp phần thực hiện chủ trương, chính sách của Nhà nước và quảng bá tiềm năng, văn hóa, con người Việt Nam đến với bạn bè quốc tế. Đó cũng là lý do Thứ trưởng đặc biệt trân trọng những đóng góp thầm lặng nhưng hiệu quả của đội ngũ những người làm báo đối ngoại, những người vừa là phóng viên, vừa là “đại sứ” hình ảnh của đất nước.

Một Việt Nam được “vẽ” lên bằng sự chân thực và cảm xúc trong bản hòa âm mang tên quê hương, mang tên địa danh, văn hóa, du lịch,… tỉnh, thành, mang màu sắc riêng của những người làm báo địa phương. Trong bức tranh đó, TP. Hồ Chí Minh - đầu tàu kinh tế của cả nước - hiện lên với vai trò năng động, sáng tạo và dẫn dắt.

Nhà báo Lê Vân, Trưởng Ban Quốc tế - Đối ngoại, Báo Sài Gòn Giải phóng cho rằng, cùng với các thông tin thời sự trong nước và của địa phương, thông tin đối ngoại trên báo mạng địa phương không chỉ là công việc truyền thông đơn thuần mà còn là một phần trong chiến lược phát triển toàn diện, hội nhập quốc tế và xây dựng hình ảnh chính quyền. Đây là một trong những kênh thông tin chính thống để quảng bá hình ảnh, tiềm năng, thế mạnh và môi trường đầu tư của địa phương ra với cộng đồng quốc tế. Thông thường, báo địa phương luôn cập nhật kịp thời, chính xác các hoạt động đối ngoại như tiếp đón đoàn ngoại giao, hợp tác quốc tế, ký kết đầu tư, giao lưu văn hoá, những thành tựu và định hướng đối ngoại của địa phương, từ đó tăng sự đồng thuận và độ tin cậy, góp phần truyền tải chính sách, tư duy hội nhập của lãnh đạo địa phương. Đây cũng là cách hiệu quả nhằm thu hút nhà đầu tư, du khách, các tổ chức quan tâm đến địa phương. Bên cạnh đó, trong bối cảnh cạnh tranh thông tin, việc chủ động đăng tải thông tin đúng định hướng giúp địa phương phản bác kịp thời các thông tin sai lệch nếu có.

Lấy ví dụ về tờ báo Sài Gòn Giải phóng, nhà báo Lê Vân thông tin, tin bài đối ngoại chiếm khoảng 3–5% tổng số tin, bài toàn tờ báo. Tính trong năm 2024, riêng trang điện tử Sài Gòn Giải phóng bản tiếng Anh thông tin gần 200 tin, bài về hoạt động đối ngoại nổi bật. Nội dung gồm các tin, bài về các chuyến thăm và làm việc tại nước ngoài của lãnh đạo Đảng, nhà nước, TP. Hồ Chí Minh; các cuộc tiếp khách nước ngoài tới làm việc của lãnh đạo Trung ương và TP. Hồ Chí Minh; các bài viết thông tin có hiệu quả các hoạt động đối ngoại của Đảng, Nhà nước và đối ngoại nhân dân, các hoạt động ngoại giao kinh tế. Thông tin về công tác người Việt Nam ở nước ngoài, chuyên mục “Người Việt bốn phương” được chăm chút đầu tư góp phần mang lại những thay đổi tích cực cho cộng đồng người Việt ở nước sở tại và cả trong nước; các bài đặt, phỏng vấn chuyên gia, đại sứ, lãnh sự hoặc tổ chức nước ngoài hoạt động tại Việt Nam.

“Báo mạng điện tử địa phương, với lợi thế về tính tương tác, cập nhật nhanh chóng và khả năng tiếp cận rộng rãi, đã và đang thể hiện vai trò tích cực trong việc tuyên truyền về thành tựu đổi mới, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, cũng như phản ánh sinh động đời sống kinh tế - xã hội của các địa phương”, nhà báo Lê Vân nhấn mạnh.

Báo chí đối ngoại đóng vai trò “cầu nối” trong hiện thực hóa chủ trương, chính sách, theo phương châm “lấy địa phương, doanh nghiệp và người dân là trung tâm” mà Chỉ thị số 15-CT/TW ngày 10/8/2022 của Ban Bí thư đã đặt ra. Đảng, Nhà nước nhận định báo chí đã phản ánh đầy đủ, rõ nét công tác ngoại giao kinh tế, qua đó góp phần quảng bá tiềm năng các địa phương trên cả nước với đối tác nước ngoài. Đồng thời, những nguồn thông tin đa dạng trên báo chí, nhu cầu kinh doanh, đầu tư của các đối tác nước ngoài vào Việt Nam cũng là những tư liệu quý giá để từ đó mỗi địa phương có thể kịp thời nắm bắt và chủ động đẩy mạnh xúc tiến hợp tác đầu tư.

Thiết nghĩ, trong bối cảnh cả nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới với 34 tỉnh, thành phố sau điều chỉnh mở ra không gian phát triển đa dạng và năng động hơn thì nhu cầu quảng bá hình ảnh địa phương, quốc gia hiện đại, hấp dẫn và giàu tiềm năng lại càng trở nên cấp thiết. Song song với đó là cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang phát triển mạnh mẽ, thế giới phẳng và dường như không còn rào cản địa lý trên không gian mạng. Và chúng ta không chỉ quen thuộc với truyền thông đa phương tiện hay truyền thông mạng xã hội mà gần đây còn có truyền thông trí tuệ nhân tạo… Bối cảnh và điều kiện đặt ra yêu cầu, báo chí điện tử địa phương trong thông tin đối ngoại cần tập trung vào đổi mới nội dung, phương thức, tư duy mới để có thể đáp ứng với những đòi hỏi phát triển của báo chí thời đại mới, hoàn thành sứ mệnh được Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó.