Sắt son một lòng - Bài 1: Ngòi bút can trường tô thắm non sông

Nền báo chí cách mạng Việt Nam tròn 100 năm tuổi, một cột mốc quan trọng, đánh dấu chặng đường lịch sử vẻ vang của nền báo chí cách mạng. Hành trình ấy có máu và hoa, có sự hy sinh, cống hiến, quyết tâm đổi mới của mấy thế hệ những người cầm bút. Ở bất kỳ đâu, nơi tiền tuyến, nơi hậu phương, nơi bàn đàm phán ngoại giao, nơi mặt trận kinh tế luôn nóng bỏng hay nơi tuyến đầu chống dịch… đều mang dáng dấp, dấu ấn của những người làm báo.

Mục tiêu tối thượng của báo chí cách mạng là phục vụ Tổ quốc, phụng sự nhân dân và hướng con người tới những giá trị nhân văn trong cuộc sống.

Trong những ngày chuẩn bị bước sang năm mới 2025, trong thách thức vươn mình cùng kỷ nguyên mới của dân tộc, người làm báo có thêm niềm tâm tư, trăn trở khi đối diện với công cuộc tinh gọn bộ máy, giảm đầu mối, giảm số lượng cơ quan báo chí. Song có một điều đáng quý, mỗi khi đứng trước thách thức, chúng ta nhìn vào lý do chúng ta được sinh ra để có được bài học và đi tiếp. Lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam có những bài học gợi mở cho chúng ta đi tiếp. Ở tuyến bài viết này, tác giả mong muốn chúng ta cùng một lần nữa khẳng định vị thế quan trọng và vẻ vang của nghề báo trong xã hội; cùng nhau khích lệ tinh thần người làm báo cả nước trọng mình, trọng nghề, không ngừng trau dồi chuyên môn, rèn luyện đạo đức, tìm kiếm giải pháp, nỗ lực cùng ngành đổi mới xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại.

Ngòi bút can trường tô thắm non sông. Giữa chiến trường hoa lửa hay giữa hòa bình sôi động, những người làm báo cách mạng luôn sẵn sàng với tâm thế nhập cuộc, hoàn thành xuất sắc vai trò người thư ký thời đại, cùng nhau viết nên những trang sử đầy tự hào của nền báo chí cách mạng Việt Nam.

Một trái tim hồng, một đời tận hiến

Dân tộc Việt Nam tự hào có Chủ tịch Hồ Chí Minh, người làm báo Việt Nam tự hào được Bác soi đường, chỉ lối, khai mở nền báo chí cách mạng. Người sống trong lòng dân tộc, sống trong lòng những người làm báo cách mạng, tỏa sáng rực rỡ, chiếu rọi muôn nơi bằng tình yêu nước cao đẹp, bằng ngòi bút trong sáng, mạnh mẽ vô ngần, bằng tầm nhìn sâu rộng và tư tưởng nhân văn sâu sắc.

Chủ tịch Hồ Chí Minh, người thầy của báo chí cách mạng Việt Nam luôn tâm niệm mang trí tuệ và ngòi bút của mình phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân_ Ảnh: Tư liệu

Tròn nửa thế kỷ cầm bút (1919-1969), với Chủ tịch Hồ Chí Minh, báo chí như duyên nợ, như sự tất yếu của lẽ phải để một đời tận hiến. Gần như cả cuộc đời cách mạng của Người không tách rời hoạt động báo chí. Người quan niệm, làm báo là làm cách mạng và để làm cách mạng.

Kiên trì học tập, không ngừng khổ luyện, suốt đời Chủ tịch Hồ Chí Minh tâm niệm mang trí tuệ và ngòi bút của mình phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân. Và trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Người đã sử dụng trên 170 bút danh để viết hơn 2.000 bài báo bằng nhiều thứ tiếng khác nhau, nhiều thể loại khác nhau đề cập toàn diện các vấn đề rộng lớn của cách mạng, của đời sống xã hội. Những tác phẩm báo chí của Người dù ở thể loại nào, viết về vấn đề gì đều có một sắc thái rất riêng, hết sức độc đáo, sáng tạo.

Ngòi bút tài hoa ấy được kết tinh từ lòng yêu nước, từ khát khao giải phóng dân tộc, từ tư duy tiến bộ, từ thực tiễn cách mạng đã trở thành “vũ khí sắc bén” cả trong công cuộc đấu tranh giành độc lập cho dân tộc và xây dựng cuộc sống mới cho nhân dân. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, các bài viết của Người như một lời kêu gọi, có tác dụng vô cùng to lớn, trở thành sức mạnh tinh thần mạnh mẽ, cổ vũ toàn dân tham gia kháng chiến giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.

Sinh thời, Bác nhiều lần khẳng định: "Báo chí là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng văn hóa", "Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ". Thấu hiểu vai trò của báo chí với cách mạng, với đất nước, Người đã dành sự quan tâm đặc biệt đến việc xây dựng tổ chức chính trị, nghề nghiệp của người làm báo.

Khắc họa thời điểm lịch sử chuẩn bị cho sự ra đời của Hội Nhà báo Việt Nam, ở một bài viết của mình, Nhà báo Phan Quang, nguyên Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nêu rõ: “Chỉ ít lâu sau ngày Cách mạng tháng Tám 1945 thành công, trong bối cảnh đất nước phải đối mặt vô vàn khó khăn, thế nước như “ngàn cân treo sợi tóc”, trong khi phải tập trung sức lực, trí tuệ chèo lái con thuyền quốc gia, Bác Hồ vẫn nghĩ đến việc nên sớm thành lập tổ chức của những người làm báo. Bác giao cho nhà báo Xuân Thủy, Chủ nhiệm báo Cứu quốc đứng ra tổ chức, điều hành công việc ấy”.

Trong cuốn “55 năm Hội Nhà báo Việt Nam” phát hành năm 2005 có đoạn viết: “... Vào tháng 3/1950, trong cuộc họp với đại diện báo chí Bắc Bộ, trong đó có các báo Sự thật, Cứu quốc, Độc lập. Phụ nữ, Lao động… một trong những nội dung mà giáo sư Trần Văn Giàu - thời điểm ấy được cử làm Tổng Nha Thông tin của Chính phủ - nêu lên là các báo cần lập ngay Hội Ký giả Việt Nam (Hội những người viết báo) để làm cầu nối giữa Chính phủ với những người viết báo. “Bộ đội đã chính quy. Báo chí cũng cần chính quy. Mà cần phải làm ngay. Chính phủ sẽ hết sức tìm mọi cách giúp báo chí mọi phương tiện để làm việc” - đồng chí Trần Văn Giàu hứa với các nhà báo”.

Mang tâm thế của người chiến sĩ xung kích trên mặt trận tư tưởng đã được rèn giũa, thử thách, bồi dưỡng, trưởng thành trong thực tiễn đấu tranh cách mạng, nay được tập hợp dưới một mái nhà chung - Hội Nhà báo Việt Nam, nguồn sức mạnh, tinh thần đoàn kết, ý chí chiến đấu của những người làm báo như được nhân lên gấp bội.

Nhà báo cũng là chiến sĩ, báo chí cùng toàn dân cứu quốc và kiến quốc. Vâng lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, 75 năm qua, những người làm báo Việt Nam, mà Hội Nhà báo Việt Nam là tổ chức nòng cốt đã đồng hành cùng dân tộc, đóng góp quan trọng trong những chặng đường đấu tranh kiên cường của Đảng ta, nhân dân ta trong bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng chủ nghĩa xã hội, thực hiện thắng lợi đường lối đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo. Vị thế của báo chí Việt Nam trong nhân dân và trên trường quốc tế ngày càng tỏa sáng.

Báo chí Việt Nam tự hào có được “mối duyên lành” từ vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc. Mối duyên mang tình yêu đất nước lớn lao đã làm nên một nhà báo cách mạng vĩ đại Hồ Chí Minh, làm nên một thời đại báo chí Hồ Chí Minh, góp phần làm nên một Việt Nam đại thắng.

Vũ khí báo chí đặc biệt trong đấu tranh giai cấp của các lãnh tụ cách mạng

Báo chí cách mạng ra đời nhằm phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân vì vậy báo chí ta nhân văn và giàu tính sức chiến đấu. Tinh thần ấy luôn được biểu hiện sinh động, được phát huy giá trị ở mọi điều kiện, hoàn cảnh.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh - người sử dụng báo chí như một vũ khí sắc bén, hiệu quả trong mỗi giai đoạn hoạt động cách mạng _ Ảnh: Tư liệu.

Trong dòng chảy sinh động 100 năm của báo chí cách mạng, từ tấm gương người chí sĩ, nhà yêu nước Huỳnh Thúc Kháng khẳng khái, đáng kính chọn báo chí nói lên “Tiếng Dân” để làm cách mạng công khai với hàng nghìn bài báo đấu tranh chống thực dân Pháp. Báo chí cách mạng còn được biết đến với một hiện thực lịch sử độc đáo - các lãnh tụ cách mạng giai đoạn 1925-1945, điển hình là lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, hầu hết đều tham gia trực tiếp vào hoạt động báo chí. Và báo chí cách mạng giai đoạn đầu gắn liền với vai trò, nhiệt tình cách mạng và tài năng tổ chức, điều hành, biên tập, in ấn và xuất bản báo chí của các lãnh tụ kiêm nhà báo đặc biệt này. Tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam, một điểm nhấn nội dung về vũ khí báo chí đặc biệt trong đấu tranh giai cấp của các lãnh tụ cách mạng - nhà báo được khắc họa đậm nét, để lại trong lòng công chúng yêu mến sự khâm phục, tự hào.

Như một lẽ tự nhiên, cuộc đấu tranh với lý tưởng cao đẹp sẽ sản sinh ra những người con ưu tú, can trường. Câu chuyện của lãnh tụ cách mạng kiên trung Nguyễn Đức Cảnh, câu chuyện của báo chí được sinh ra từ trong gian khổ, trưởng thành từ phong trào đấu tranh cách mạng sẽ mãi mãi như mạch nguồn tươi sáng cho báo chí cách mạng phát triển, cho các thế hệ nhà báo hôm nay và mai sau rèn giũa bản lĩnh, nhân cách người làm báo cách mạng, làm giàu hơn truyền thống quý báu của báo chí là tiếng nói của Đảng, của các tầng lớp nhân dân.

Với tầm nhìn sâu rộng cùng thực tiễn cách mạng phong phú đã đưa người thanh niên trẻ Nguyễn Đức Cảnh sớm đến với báo chí và sử dụng báo chí làm công cụ đấu tranh cách mạng hữu hiệu. Báo chí giúp ông tham gia vận động quần chúng, tuyên truyền đường lối cách mạng. Chín mươi lăm mùa Thu đã đi qua nhưng câu nói bất hủ “Vô sản giai cấp phải có báo chí của vô sản giai cấp” và tư tưởng cách mạng mác xít làm báo phục vụ giai cấp công nhân, những người lao động mà lãnh tụ, nhà hoạt động cách mạng, nhà báo Nguyễn Đức Cảnh đã thắp lên bằng chính tuổi trẻ và nhiệt huyết, bằng chính máu xương của mình vẫn tiếp tục tỏa sáng.

Các nhà báo lão thành ôn lại kỷ niệm làm báo chiến khu.

Thời đại Hồ Chí Minh đã sản sinh ra nhiều nhà báo lớn. Gánh trên vai trách nhiệm với Đảng, với đất nước, nhân dân, những nhà báo cách mạng tiền bối như Đại tướng Võ Nguyên Giáp - cây chính luận xuất sắc; nhà báo, nhà ngoại giao Xuân Thủy; cây bút chính luận bậc thầy Hoàng Tùng; hay cây viết phóng sự điều tra, tùy bút nổi tiếng chân thực, thẳng thắn Hữu Thọ;… và còn biết bao tên tuổi nữa. Làm báo để làm cách mạng - họ đã dâng hiến tinh thần và bức lực cho cách mạng, cho lý tưởng, cho dáng hình đất nước. Sự nghiệp của họ không chỉ làm vẻ vang cho bản thân còn tạo nên vị thế quan trọng và vẻ vang của nghề báo trong xã hội.

Trong bài viết “Mười lăm năm làm báo trước Cách mạng Tháng Tám” đăng trên Tạp chí Người Làm Báo số tháng 8/1991, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh - người sử dụng báo chí như một vũ khí sắc bén, hiệu quả trong mỗi giai đoạn hoạt động cách mạng của mình đã kiến giải về vai trò đặc biệt của báo chí, theo ông: "Báo chí là một vũ khí sắc bén của mọi phong trào cách mạng. Nó không chỉ truyền bá những tư tưởng tiến bộ mà còn tổ chức, hướng dẫn hành động cho hàng triệu quần chúng. Ở nước ta, báo chí cách mạng xuất hiện đồng thời với phong trào cách mạng chống sự đô hộ của chủ nghĩa thực dân".

Sinh ra trong lòng cách mạng, báo chí đã trở thành chất thép tôi luyện tinh thần và ý chí chiến đấu của những người cộng sản chân chính, của nhân dân lao động cần lao. Ngòi bút can trường tô thắm non sông, ngòi bút can trường khẳng định những giá trị và vai trò to lớn của báo chí với cách mạng, với đất nước. Là lực lượng nòng cốt, giữ vai trò tiên phong trên mặt trận văn hóa tư tưởng, với bút sắc lòng trong, sắc son một lòng, báo chí Việt Nam kiên định thực hiện sứ mệnh, đồng hành cùng đất nước, sẵn sàng là lá chắn phên dậu bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ chính nghĩa, bảo vệ Tổ quốc.

* Các trích dẫn về Bác Hồ trong ngoặc kép được dẫn từ “Hồ Chí Minh toàn tập”.

Sắt son một lòng - Bài 2: Một thế kỷ phụng sự xã hội, phụng sự nhân dân