Giới thiệu Sách “Kiến trúc Hà Nội - 70 năm Giải phóng Thủ đô (1954 - 2024)”

Đã có nhiều ấn phẩm nghiên cứu về kiến trúc, đô thị Hà Nội ở các góc cạnh khác nhau nhưng có lẽ điều đó vẫn chưa đủ để có thể hiểu biết hết về Hà Nội, một thành phố phát triển và sở hữu nhiều di sản, đặc biệt trong những giai đoạn phát triển quan trọng.

Đó cũng là một trong những lý do mà Thành phố Hà Nội luôn khuyến khích công tác nghiên cứu khoa học và ứng dụng thực tiễn nhằm luôn luôn bổ sung, bồi đắp thêm những kiến thức, giá trị nghiên cứu khoa học dành cho Hà Nội nói chung cũng như lĩnh vực kiến trúc, đô thị Hà Nội nói riêng.

Nhân dịp kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô, Tạp chí Kiến trúc Việt Nam, Viện Kiến trúc Quốc gia (Bộ Xây dựng) đã được UBND thành phố cho chủ trương trủ trì, triển khai thực hiện sách: “Kiến trúc Hà Nội - 70 năm Giải phóng Thủ đô (1954 -2024)”

Cuốn sách là sự tập hợp trí tuệ của gần 30 tác giả. Điều đặc biệt ở đây các tác giả đều là những cây bút kiến trúc sư đang hoạt động trong lĩnh vực quản lý và nghiên cứu. Do vậy, dù bằng những góc nhìn, cảm nhận khác nhau nhưng những nội dung viết ra đều được trải nghiệm thực tế trong quá trình nghiên cứu, và quản lý; hành nghề và sáng tác. 

Dẫu còn có nhiều những khía cạnh chưa thể giãi bày mà mỗi tác gỉa còn phải suy tư, đắn đo câu chữ nhiều nhưng cuối cùng nó được chọn gửi gắm qua những thông điệp bằng những đề xuất và mong muốn. Sách về Kiến trúc Hà Nội nhân dịp 70 năm Giải phóng Thủ đô lần này là vậy. Có lẽ điều đó đã tạo nên một sự khác biệt.

Sách có cấu trúc nội dung bao gồm 5 phần: Kiến trúc Hà Nội - Chặng đường 70 năm phát triển; Định hướng quản lý và phát triển kiến trúc Hà Nội; Kiến trúc đô thị, cảnh quan đô thị Hà Nội, nhận diện bản sắc, kế thừa và phát huy giá trị; Kiến trúc Hà Nội - Những góc nhìn cho tương lai; Thông tin các văn bản quy phạm pháp lý liên quan đến qui hoạch, kiến trúc Hà Nội.

Mục lục sách Kiến trúc Hà Nội - Chặng đường 70 năm phát triển

Với “Kiến trúc Hà Nội - Chặng đường 70 năm phát triển”, bao gồm 6 chương ứng với 6 giai đoạn hình thành và phát triển kiến trúc, đô thị Hà Nội. Mặc dù với mốc thời gian được tính từ 1954 đến nay nhưng Ban Soạn thảo đã quyết định dành một chương để khái quát về lịch sử cũng như sự hình thành phát triển của kiến trúc, đô thị Hà Nội từ 1954 trở về trước. Đây cũng là một chương hết sức thú vị do TS.KTS Vũ Hoài Đức, Đại học Quốc gia soạn thảo.

Tác giả Vũ Hoài Đức đã rất công phu chuyển tải những thông điệp về bối cảnh lịch sử hình thành nên kiến trúc đô thị Hà Nội từ thuở Thục An Dương Vương lập nên nhà nước Âu Lạc đến trước năm 1954 với những đúc rút và nhận định về bản chất của đô thị Hà Nội qua từng thời kỳ.

5 chương còn lại được chia thành những giai đoạn: 1954 - 1975; 1975 - 1986; 1986 - 1995; 1995 - 2008 và từ 2008 đến nay do nhóm biên soạn: TS.KTS Nguyễn Tất Thắng, Viện kiến trúc Quốc gia; TS.KTS Trần Thanh Bình, Hội Kiến trúc sư Việt Nam; TS.KTS Trương Ngọc Lân, Đại học Xây dựng Hà Nội; TS.KTS Tạ Quốc Thắng, Vụ Quy hoạch Kiến trúc, Bộ Xây dựng; TS.KTS Nguyễn Minh Đức, Viện Kiến trúc Quốc gia thực hiện.

Với 5 chương này, Ban Biên tập cùng các tác giả đã thống nhất một cấu trúc chung của mỗi chương sẽ bao gồm các nội dung lớn là: Mở đầu; bối cảnh chính trị - kinh tế - văn hoá; kiến trúc nhà ở; kiến trúc công trình công cộng; hạ tầng kỹ thuật đô thị và nông thôn; tác động của khoa học công nghệ đến kiến trúc và cuối cùng là phần kết luận. Cấu trúc chung này sẽ tạo nên sự thống nhất cho toàn bộ các nội dung.

Tuy nhiên, Ban Soạn thảo cũng thống nhất trong cấu trúc chung đó, đi sâu vào các nội dung, khía cạnh phải là sự “mở” dành cho các tác gỉa gửi gắm chia sẻ, để tạo nên cái phong phú, cái “bản sắc” riêng của mỗi tác giả.  

Nói về bản sắc văn hoá dân tộc trong đó có bản sắc Kiến trúc từ lâu nay vẫn là một vấn đề được đặc biệt quan tâm từ cấp quốc gia tới cấp địa phương cũng như các đơn vị quản lý, nghiên cứu; hoạt động, hành nghề kiến trúc; các cá nhân…Và dù câu hỏi: Bản sắc dân tộc trong kiến trúc là gì vẫn luôn được đặt ra; Và chúng ta cũng có thể nhận dạng, gọi tên ra được các “thành tố” của bản sắc kiến trúc Việt nhưng điều đó dường như nó vẫn chưa đủ trước sự sáng tạo luôn không bao giờ là cuối cùng của các nhà kiến trúc sư.  

Nếu ở những trang viết của GS.KTS Hoàng Đạo Kính với lối viết ngắn, ngôn từ “đắt” khúc triết, sâu sắc, hàm nghĩa ẩn ý khiến người đọc phải suy ngẫm thì ở KTS Nguyễn Luận lại là sự diễn giải, nhận diện và dẫn dắt theo chất của một thày giáo mà ở đó có sự thẩm thấu của ngôn từ, để rồi nó như hoà vào, trìu mến cùng cái hồn của kiến trúc, mặt nước, con đường, hàng cây, góc phố… đem đến cho người đọc những cảm xúc đặc biệt.

KTS Nguyễn Huy Khanh, Ban Biên tập cuốn sách đã nhận xét: “Lối viết của thầy Luận là lối viết của một nhà văn am hiểu về kiến trúc viết chứ không phải là kiến trúc sư viết về kiến trúc”. Có lẽ điều đó chúng ta sẽ được trải nghiệm ở phần 3 của cuốn sách: “Kiến trúc đô thị, cảnh quan đô thị Hà Nội, nhận diện bản sắc, kế thừa và phát huy giá trị”.

Một điều đặc biệt nữa là trong nội dung bản sắc dân tộc trong kiến trúc một lần nữa được nhìn nhận từ góc độ chính sách và quản lý qua nội dung: “Tạo dựng bản sắc trong kế thừa và phát triển kiến trúc Hà Nội” của Ths.KTS Nguyễn Trọng Kỳ Anh - Giám đốc Sở Quy hoạch kiến trúc. Đây cũng là một nội dung khá mới mẻ bởi nhìn từ góc độ của một nhà quản lý.

Tại phần 4, sách cũng dành nội dung cho 3 quận trung tâm của Hà Nội là: quận Hoàn Kiếm, quận Ba Đình và quận Tây Hồ với những góc nhìn nhận diện giá trị cốt lõi cũng như những đề xuất,  mong muốn cho một sự phát triển bền vững. Nội dung do GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính, nhà sử học Dương Trung Quốc và TS.KTS Trần Thanh Bình viết.  

Nhận diện những giá trị di sản kiến trúc Hà Nội; bảo tồn và phát huy giá trị kiến trúc khu phố Cổ,  khu phố Pháp của Tác giả GS.TS.KTS Doãn Minh Khôi, KS.Trương Quốc Toàn là những khái quát khá đầy đủ về kiến trúc di sản, kiến trúc có giá của Hà Nội trong các giai đoạn lịch sử. 

TS.KTS Ngô Doãn Đức với nội dung: Nhìn lại hình thức kiến trúc tại Hà Nội - những chặng đường sáng tác đã đi sâu phân tích và nhìn nhận một số công trình tiêu biểu gắn với những giá trị sáng tác của các tác gỉa. Nội dung đem lại cho bạn đọc thông tin ở nhiều khía cạnh gắn với công trình từ góc độ của một người luôn gần gũi, bám sát, theo dõi chặng đường sáng tác của kiến trúc sư Việt qua các giai đoạn lịch sử.

PGS.TS.KTS Hoàng Mạnh Nguyên với nội dung tổng kết, nhìn nhận lại về phát triển công trình xanh Hà Nội trong 15 năm qua. Nội dung đem lại những thông tin giá trị, làm rõ từ những khái niệm, bản chất, bối cảnh phát triển công trình xanh trên thế giới và Việt Nam. Đồng thời cho thấy Hà Nội - Thủ đô của cả nước sẽ có nhiều cơ hội là đầu tàu, tạo nên những hình mẫu, góp phần phát triển một đô thị Hà Nội thật hiện đại, bền vững.

PGS.TS.KTS Trần Minh Tùng, Đại học Xây dựng với nội dung về cải tạo chung cư cũ tại Hà Nội là một sự tổng kết chặt chẽ, nó như một bức tranh chỉ ra thực trạng  cải tạo chung cư cũ của Hà Nội mà qua đó không chỉ giúp cho những nhà nghiên cứu, các chủ đầu tư đến các nhà quản lý hiểu và nên ứng xử với vấn đề đó như thế nào. Chúng ta cũng hiểu được vì sao cải tạo nhà chung cư cũ lại chưa thể hấp dẫn các chủ đầu tư và bài toán chúng ta cần giải quyết sẽ là gì.

Bên cạnh đó là những góc nhìn về một Hà Nội trong tôi, về kiến trúc làng xã trong khu vực nội đô Hà Nội và về một tương lai Thủ đô Hà Nội sẽ phát triển những hành lang không gian cảnh quan, cây xanh, mặt nước như thế nào, đặc biệt là để Thủ đô có rừng và rừng sẽ lên xanh của KTS Phạm Thanh Tùng, TS.KTS Vũ Hoài Đức và TS,KTS Trương Văn Quảng.

Cũng trong phần 5 của cuốn sách này là sự tổng hợp công phu, liệt kê tên các văn bản quy phạm pháp lý liên quan đến quy hoạch, kiến trúc, đô thị Hà Nội theo 2 giai đoạn từ trước năm 1995 trở về trước của TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm và giai đoạn từ 1995 đến nay của KS Vũ Đức Nguyện. Đây là phần tổng hợp rất có giá trị chưa được thực hiện từ trước đến nay.

Qua các văn bản pháp lý này sẽ giúp ích cho các nhà nghiên cứu và quản lý quy hoạch, kiến trúc, xây dựng Hà Nội hình dung được bức tranh chung về công tác quản lý nhà nước trong phát triển kiến trúc đô thị Hà Nội, để thấy được trong chặng đường mới chúng ta sẽ cần ứng xử, bổ khuyết và quản lý phát triển nó như thế nào.

Nhà sử học Dương Trung Quốc, GS.TS.KTS Doãn Minh Khôi, KTS Nguyễn Luận, TS.KTS Trần Thanh Bình (Từ trái qua phải) phát biểu tại buổi lễ

Sách “Kiến trúc Hà Nội - 70 năm Giải phóng Thủ đô (1954 -2024)” còn là kho ảnh quý giá về Kiến trúc Hà Nội trước và sau năm 1954. Đó là một bức tranh về kiến trúc Hà Nội bằng hình ảnh vô cùng sống động.  

Với sách “Kiến trúc Hà Nội - 70 năm giải phóng thủ đô (1954 - 2024)” lần này do thời gian còn hạn hẹp nên còn nhiều điều mà những nhà chủ biên sách chưa thể gửi gắm được nhiều hơn nữa như mong muốn. Tuy nhiên, qua đánh giá của các chuyên gia, bạn đọc thì đây là cuốn sách rất đáng tham khảo bởi nó có nhiều tư liệu quý cho những người mến mộ và nghiên cứu về Hà Nội.