Từ những công trình cổ kính uy nghi đến các thiết kế đương đại đầy phá cách, kiến trúc Việt Nam là một bức tranh sống động về bản sắc và sự tiến hóa, phản ánh rõ nét dòng chảy văn hóa, lịch sử và sự giao thoa với thế giới.

Nhìn về quá khứ, kiến trúc truyền thống Việt Nam được định hình bởi yếu tố tự nhiên và triết lý phương Đông. Những ngôi nhà sàn mộc mạc của các dân tộc thiểu số vùng cao, hòa mình vào núi rừng, là biểu tượng của sự thích nghi thông minh với môi trường.

Ở đồng bằng, những ngôi nhà ba gian hai chái, với mái ngói cong vút, sân vườn rộng rãi và ao cá, thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, cũng như quan niệm về sự cân bằng âm dương. Chùa chiền, đình làng, miếu mạo – những công trình tín ngưỡng – lại mang đậm dấu ấn kiến trúc Phật giáo và Nho giáo, với những họa tiết chạm khắc tinh xảo, mái đao cong vút vươn lên trời xanh, tạo nên không gian linh thiêng và trầm mặc. Chẳng hạn như Văn Miếu – Quốc Tử Giám ở Hà Nội hay các ngôi chùa cổ ở Huế là minh chứng hùng hồn cho sự tinh xảo trong kỹ thuật và triết lý kiến trúc thời phong kiến.

Nhà hát Lớn Hà Nội - một trong những công trình kiến trúc Pháp còn giữ nguyên đến hiện tại. Ảnh: TL

Thế kỷ 19 và 20 chứng kiến một bước chuyển mình lớn với sự xuất hiện của kiến trúc Pháp thuộc. Các công trình như Nhà hát Lớn Hà Nội, Bưu điện Trung tâm Sài Gòn hay nhiều biệt thự cổ kính ở Đà Lạt, Hà Nội mang đậm phong cách tân cổ điển, Gothic, Art Deco của phương Tây. Sự kết hợp giữa vật liệu và kỹ thuật xây dựng châu Âu với khí hậu và văn hóa địa phương đã tạo nên một phong cách kiến trúc độc đáo, vừa lãng mạn vừa mang tính ứng dụng cao, tạo nên diện mạo đặc trưng cho nhiều đô thị lớn của Việt Nam ngày nay.

Các tập thể cũ tại TPHCM được biến thành những ô cửa hàng lung linh vào ban đêm. Ảnh: TL

Sau thời kỳ chiến tranh, kiến trúc Việt Nam bước vào giai đoạn tìm kiếm bản sắc hiện đại. Giai đoạn này chứng kiến sự ra đời của nhiều công trình mang đậm dấu ấn Xô viết với phong cách bê tông thô mộc, tập trung vào công năng. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế, kiến trúc Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc. Các kiến trúc sư Việt Nam ngày càng chú trọng đến việc kết hợp yếu tố truyền thống với xu hướng đương đại, tạo nên những công trình vừa mang tính thẩm mỹ cao, vừa thân thiện với môi trường.

Ngày nay, kiến trúc Việt Nam đang bùng nổ với nhiều dự án táo bạo, độc đáo, được thế giới công nhận. Những tòa nhà chọc trời hiện đại, các khu đô thị sinh thái, hay những thiết kế resort hòa mình vào thiên nhiên đã thể hiện sự năng động và sáng tạo không ngừng nghỉ của ngành kiến trúc Việt. Các vật liệu địa phương như tre, gỗ, đá được sử dụng một cách tinh tế, kết hợp với công nghệ tiên tiến, tạo ra những không gian sống và làm việc độc đáo, phản ánh tinh thần kiến trúc xanh và bền vững.

Cầu Vàng (Đà Nẵng) - một trong những cây cầu ấn tượng nhất thế giới do chính người Việt Nam thiết kế. Ảnh: TL

Kiến trúc Việt Nam không chỉ là những khối vật liệu vô tri mà còn là câu chuyện về con người, về lịch sử và về khát vọng vươn lên. Mỗi công trình, dù cổ kính hay hiện đại, đều mang trong mình một phần hồn của đất nước, mời gọi chúng ta khám phá và chiêm nghiệm về một nền văn hóa giàu bản sắc, không ngừng đổi mới và phát triển.

Tuấn Hữu