Dùng cát nhân tạo thay thế hoàn toàn cát tự nhiên là “không khả thi”

Cát nhân tạo không thể thay thế cát tự nhiên

Vừa qua, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã ký Văn bản số 153/TTg-CN ngày 01/3/2024 của Thủ tướng Chính phủ trả lời chất vấn của Đại biểu Quốc hội Nguyễn Huy Thái (Đoàn Bạc Liêu) về giải pháp sử dụng cát nhân tạo thay thế cát tự nhiên cho các dự án giao thông tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

Theo Thủ tướng Chính phủ, hiện nay nhu cầu sử dụng vật liệu san lấp, đắp nền cho các dự án tại ĐBSCL rất lớn. Riêng 4 dự án cao tốc trọng điểm đang triển khai cần khoảng 56 triệu m3, chưa kể nhu cầu vật liệu cát để đắp nền cho các dự án khác do địa phương làm chủ đầu tư.

Mặc dù trữ lượng vật liệu cát sông đã được các địa phương xác định và cơ bản bố trí đủ nguồn, tuy nhiên, công suất khai thác và cung ứng chưa đáp ứng nhu cầu vật liệu theo tiến độ triển khai các dự án, vì trường hợp tăng công suất khai thác quá mức sẽ dẫn đến sạt lở bờ sông, ảnh hưởng tới đời sống xã hội trong khu vực, bên cạnh đó khu vực ĐBSCL là khu vực chịu ảnh hưởng lớn của biến đổi khí hậu.

Vì vậy, để giải quyết sự thiếu hụt vật liệu cát xây dựng cho các dự án giao thông, Thủ tướng đã yêu cầu nghiên cứu các giải pháp nhằm ứng dụng vật liệu thay thế trên phạm vi cả nước nói chung và khu vực ĐBSCL nói riêng.

Tuy nhiên, nếu sử dụng cát nhân tạo (được nghiền từ các loại đá) để thay thế hoàn toàn cát tự nhiên thì cần khai thác các mỏ đá với khối lượng rất lớn cũng như phải bố trí rất nhiều dây chuyền sản xuất mới đáp ứng đủ nhu cầu và có giá thành cao hơn nhiều so với cát tự nhiên.

Do đó, Thủ tướng cho rằng, việc áp dụng giải pháp này để thay thế hoàn toàn cát tự nhiên tại ĐBSCL là không khả thi. Vì vậy, cát nhân tạo chỉ được ưu tiên sử dụng ở một số hạng mục với khối lượng không lớn như sản xuất bêtông nhựa, bêtông xi măng...

Để đảm bảo đáp ứng kịp thời nguồn cát đắp cho các dự án giao thông khu vực ĐBSCL, Bộ GTVT đã triển khai Dự án thí điểm sử dụng nguồn cát biển thay thế cát sông, tổ chức quan trắc, theo dõi, thành lập hội đồng cấp Bộ đánh giá kết quả thí điểm. Tuy nhiên, Dự án thí điểm mới chỉ thực hiện với quy mô nhỏ, quy mô thiết kế thấp hơn đường cao tốc, chất lượng cát biển mới chỉ được nghiên cứu cho một khu vực, các quy chuẩn, tiêu chuẩn về độ mặn đối với cây trồng, vật nuôi chưa đầy đủ.  

Đồng thời, Bộ TN&MT cũng đã triển khai và hoàn thành một phần Dự án "Đánh giá tài nguyên khoáng sản, phục vụ khai thác cát biển, đáp ứng nhu cầu san lấp các dự án đường cao tốc và hạ tầng giao thông, đô thị vùng ĐBSCL".

Các giải pháp xây dựng cầu cạn đòi hỏi nguồn kinh phí lớn

Về giải pháp xây dựng cao tốc trên cầu cạn tại ĐBSCL thay cho xây dựng cao tốc trên nền đất yếu, Thủ tướng cho biết đã giao cho Bộ GTVT nghiên cứu.

Trong đó, Chính phủ, Thủ tướng chỉ đạo các cơ quan nghiên cứu nghiêm túc, toàn diện về kỹ thuật, kinh tế, xã hội, môi trường ngay từ bước chuẩn bị đầu tư để so sánh, quyết định, như: sử dụng công trình cầu cạn toàn bộ tuyến; kéo dài cầu vượt sông để giảm chiều cao đắp đầu cầu; xử lý lún bằng cọc xi măng đất, sàn giảm tải... 

Những giải pháp này nhằm giảm thiểu việc sử dụng cát san lấp, rút ngắn thời gian chờ lún, tăng tính ổn định, giảm thiểu các rủi ro trong thi công và quá trình khai thác. 

Tuy nhiên, Thủ tướng nhận định các giải pháp xây dựng cầu cạn đòi hỏi nguồn kinh phí lớn (hiện chi phí xây dựng cầu cạn cao hơn khoảng 2,6 lần so với giải pháp đắp nền).

Trong bối cảnh nguồn lực đầu tư có hạn, nguồn vật liệu cát khu vực ĐBSCL vẫn có khả năng đáp ứng cho các cao tốc đang triển khai giai đoạn 2021 - 2025, nên các dự án chủ yếu đang đắp nền bằng cát; xây dựng cầu cạn cho đoạn tuyến có chiều sâu đất yếu, bảo đảm tiêu chí về môi trường, thoát lũ... và có chi phí đầu tư hợp lý.

Để chuẩn bị đầu tư cho các dự án trong thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ GTVT nghiên cứu, báo cáo toàn diện về các giải pháp phát triển giao thông khu vực ĐBSCL và phương án vật liệu san lấp cho triển khai các dự án.