Hội thảo “Tiếp cận mới và kinh nghiệm thực tiễn trong quy hoạch đô thị, nông thôn”

Hội thảo được tổ chức vào đúng thời điểm khi các địa phương đang dần ổn định về tổ chức và nhân sự, đối mặt với sự cấp thiết phải giải bài toán hoạch định phát triển không gian phát triển kinh tế xã hội mới, cũng như cần sự hợp lực của các quy hoạch ngành, quy hoạch xây dựng, đặc biệt quy hoạch chi tiết tới 1/500 với vai trò mấu chốt trong xây dựng và quản lý xây dựng từ thành thị đến nông thôn.

Trong khuôn khổ thời gian hạn hẹp, hội thảo chọn cách tiếp cận theo các nội dung: Lý thuyết kết nối Hạ tầng vùng và Đô thị Vệ tinh; Mô hình nông thôn mới nâng cao gắn với kinh tế xanh và du lịch cộng đồng; Ứng dụng công nghệ số trong quản lý và quy hoạch; Mô hình quy hoạch đô thị bền vững và định hướng chiến lược trong điều kiện phát triển mới …

Phần thảo luận diễn ra sôi nổi cùng những tổng kết, đánh giá thực tiễn và gợi mở của các diễn gỉa GS.TS Trịnh Duy Luân - nguyên Viện trưởng Viện Xã hội học; TS.KTS Trương Văn Quảng - Phó Tổng thư ký Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam; TS.KTS Nguyễn Trung Dũng - Viện Quy hoạch Đô thị Nông thôn Việt Nam cùng các chuyên gia, sinh viên kiến trúc, quy hoạch.

CẦN THỰC HIỆN PHƯƠNG PHÁP QUY HOẠCH TÍCH HỢP

Hội thảo đã nhấn mạnh thực trạng: trong bối cảnh sát nhập tỉnh và thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, các địa phương đang đối diện trước việc chưa biết làm quy hoạch thế nào và làm thế nào cho tốt.

Về vấn đề trên, TS Trịnh Duy Luân - Nguyên Viện trưởng Viện Xã hội học cho biết: Trong bối cảnh chuyển mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp, đã xuất hiện nhiều vấn đề liên quan đến quy hoạch kiến trúc đô thị và nông thôn. Rất nhiều địa phương đang hoang mang không biết sẽ triển khai thực hiện quy hoạch như thế nào. Hiện nay, theo Quy định Luật Quy hoạch 2017, tất cả hệ thống quy hoạch được phân cấp theo tầng bậc, áp dụng phương pháp quy hoạch tích hợp. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, phương pháp này xuất hiện nhiều vấn đề. Các địa phương gần như tích hợp quy hoạch bằng cách cộng các quy hoạch ngành - lĩnh vực với nhau. Trong đó có cả 2 mảng: quy hoạch phi vật thể (quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội) và quy hoạch vật thể (quy hoạch xây dựng) được hợp thành một.

Vậy, thời gian tới, việc điều chỉnh toàn bộ các quy hoạch tỉnh theo mô hình mới là việc cấp thiết các địa phương phải làm. Một câu hỏi đặt ra là: liệu chúng ta có khả năng điều chỉnh các quy hoạch này theo phương pháp tích hợp, khoa học hay không?

Về điều này TS.Trịnh Duy Luân cũng chia sẻ nhiều mối băn khoăn: Hiện nay, trong quy hoạch tổng thể quốc gia, có 6 vùng kinh tế xã hội, đã có mô hình mạng lưới đô thị, có trung tâm cấp quốc gia, cấp tỉnh, cấp vùng, cấp địa phương. Mạng lưới này không chỉ kết nối trong quốc gia mà còn cả quốc tế, xác định đến năm 2045 có 5 đô thị cấp quốc tế. Khi chúng ta thay đổi mô hình chính quyền 3 cấp sang 2 cấp, việc kết nối sẽ như thế nào giữa các đô thị, giữa trung tâm và đô thị vệ tinh, TOD, đô thị xanh thông minh…

Đến thời điểm này, 79,3% xã đạt nông thôn mới (xã cũ). Nông thôn mới nâng cao thì đạt 42,4%, vượt chỉ tiêu đề ra. 12/63 tỉnh thành đạt danh hiệu tỉnh nông thôn mới. Sau khi sáp nhập các xã với nhau, mô hình nông thôn mới có khác đi không? Nhưng quan trọng nhất, toàn bộ giá trị cốt lõi của nông thôn mới là thiết chế văn hoá vẫn luôn được tồn tại lâu đời, đó là phong tục tập quán, đình đền miếu mạo, làng nghề truyền thống. Đô thị hóa nông thôn hay kinh tế hóa văn hóa phải được lồng ghép trong quá trình xây dựng nông thôn mới, mang tính kết nối giữa bảo tồn và phát triển. 

Tất cả những gì con người làm ra là văn hoá. Tài sản của đô thị và nông thôn do con người xây dựng qua nhiều thế hệ là văn hoá. Cho nên sẽ là tiếp tục mô hình chuyển hoá văn hoá thành tài sản có giá trị. Trong lĩnh vực quản lý xây dựng, trình độ số hoá giữa các địa phương cách biệt xa nên sẽ có khó khăn khi sáp nhập các tỉnh. Tuy nhiên, việc chuyển đổi số là bắt buộc cho quản lý, phát triển và hội nhập. Với điều kiện Việt Nam hiện nay, việc phát triển đô thị xanh, thông minh là tất yếu, nhưng sẽ phụ thuộc vào công nghệ hiện có, có sự linh hoạt và thực hiện từng bước.

BẢN SẮC PHẢI ĐƯỢC DUY TRÌ, PHÁT TRIỂN VÀ CHUYỂN ĐỔI THÀNH LỢI NHUẬN

Đi tìm những mô hình phát triển đô thị và nông thôn trên thế giới để ứng dụng vào Việt nam là điều tất yếu. Tuy nhiên việc ứng dụng những mô hình đó không phải luôn dễ dàng. Về điều này, TS.KTS Trương văn Quảng, Phó Tổng thư ký hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhấn mạnh:

 Khi Việt Nam chưa có được hạ tầng giao thông phát triển thì việc ứng dụng các mô hình đô thị hiện đại trên thế giới vẫn còn khó khăn. Các hệ thống metro vẫn còn ì ạch, thiếu từ nhân sự, vật chất, kỹ thuật đến hành khách.

Đối với nông thôn, mô hình nông thôn mới nâng cao gắn với kinh tế xanh và du lịch cộng đồng - đây là mô hình vừa có yếu tố kỹ thuật (điện, đường, trường, trạm), vừa có yếu tố kinh tế và môi trường, vừa có yếu tố văn hóa và con người cộng đồng. Mô hình này tích hợp tất cả các chiều cạnh. Tuy nhiên, những điểm du lịch cộng đồng phải là nơi tạo dựng được bản sắc văn hóa của điểm điểm du lịch đó. Nếu đâu cũng giống nhau thì khó có thể thu hút du khách. Bản sắc phải được duy trì, phát triển và chuyển đổi thành lợi nhuận. Ngoài ra, còn phải phát huy tính cộng đồng, không thể chỉ có 1, 2 nhà làm, Nhà nước cũng không thể can thiệp một cách thô bạo. Hiện nay, tiềm năng du lịch cộng đồng là khá lớn nhưng vẫn chưa khai thác hiệu quả. Vai trò của quy hoạch trong vấn đề này cần được thể hiện rõ.

Việt Nam đang bước vào giai đoạn kỷ nguyên số, với sự cần thiết phải chuyển đổi số. Tuy nhiên làm thế nào để chuyển đổi số, việc chuyển đổi số đang đứng trước những vướng mắc khó khăn gì? Về điều này TS Trương Văn Quảng cho biết: 

Chúng ta đang trong quá trình chuyển đổi số với 4 lĩnh vực: Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số và công dân số. Ứng dụng chuyển đổi số vào lĩnh vực quy hoạch xây dựng cũng tương tự như thế, chủ yếu áp dụng cho quản lý nhà nước. Chúng ta đã nhận thức được hiệu quả cũng như sự cần thiết phải chuyển đổi số, tuy nhiên, vẫn còn thiếu nhiều yếu tố cho quá trình này, đặc biệt về công nghệ, nhân sự.

Thành phố thông minh là trường hợp đặc thù của quản lý đô thị dựa trên nền tảng công nghệ số và trí tuệ thông minh. Một thành phố thông minh nhất thiết phải có một cơ sở hạ tầng thông tin và truyền thông, cùng với cơ sở dữ liệu lớn theo thời gian thực. Đây mới chỉ là điều kiện cần. Còn điều kiện đủ là yếu tố con người, là sự tham gia chủ động, tự giác của những công dân số. Họ không chỉ là những người sử dụng, thụ hưởng lợi ích từ dịch vụ của đô thị thông minh, ngay từ khâu đầu tiên, khởi tạo dữ liệu bằng cách tự giác hay tự phát, họ đã trực tiếp tham gia và kết nối, cung cấp các nguồn dữ liệu cho những hệ thống dữ liệu lớn.

Trong bối cảnh Việt Nam đang tái cấu trúc không gian lãnh thổ để tập trung nguồn lực nhằm phát triển một không gian kinh tế mới với nhiều tiềm năng, để có được bức tranh phát triển kinh tế xã hội thực sự hiệu quả, khẳng định tầm nhìn dài hạn, công tác quy hoạch vùng, tỉnh, địa phương từ thành thị đến nông thôn cần có sự chuẩn bị kỹ càng, sự vào cuộc một cách khoa học và quyết liệt chứ không phải là bài toán đáp ứng tiến độ theo mốc thời gian yêu cầu và bài toán phủ kín quy hoạch một cách hình thức./.