Tăng cường an ninh thông tin ngành báo chí trong công cuộc chuyển đổi số

Chuyển đổi số báo chí trở thành xu thế tất yếu 

Theo đó, hội thảo được tổ chức là một cột mốc quan trọng trong hành trình phát triển của báo Kinh tế & Đô thị, với vai trò là cơ quan báo chí duy nhất của Thành phố Hà Nội thực hiện mô hình chuyển đổi số điển hình nhằm nâng cao quản trị chất lượng nội dung, quản trị văn phòng thông qua việc ứng dụng Công nghệ thông tin (CNTT), sử dụng trí tuệ nhân tạo vào hoạt động tác nghiệp theo cơ chế hội tụ, đa nền tảng trên cùng một CMS.

Tại hội thảo có sự góp mặt của nhiều chuyên gia trong lĩnh vực báo chí - truyền thông, nhà quản lý, các diễn giả là đại diện những doanh nghiệp hàng đầu về công nghệ thông tin.

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS, TS. Nguyễn Thành Lợi - Ủy viên BCH Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị cho biết, hiện nay chuyển đổi số không chỉ là nhu cầu mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc, quyết định đến sự sống còn của các cơ quan báo chí.

Các cơ quan báo chí tại Việt Nam nói chung và Báo Kinh tế và Đô thị nói riêng, đang phải đối mặt với 4 vấn đề trong quá trình phát triển sau: Một là, nguy cơ bị tấn công mạng với quy mô lớn, có thể gây ra những tổn hại lớn; Hai là, ảnh hưởng đến thông tin từ mạng xã hội, thậm chí bị tác động bởi tin tức giả mạo, thiếu kiểm chứng… trong khi việc xác minh các nguồn tin cũng như xác định các trào lưu trên không gian mạng rất khó khăn, thậm chí là bất khả thi nếu không có các công cụ thích hợp; Ba là, xu hướng cá nhân hóa trong tiếp nhận thông tin cũng ngày càng cao; Bốn là, sự thay đổi vai trò, vị thế của công chúng, đang từ thế bị động chuyển sang chủ động, vừa là người tiêu thụ các sản phẩm báo chí truyền thông, nhưng đồng thời cũng là người tham gia vào quá trình truyền tải thông tin. 

Trong khi đó, sự phát triển mạnh mẽ của báo chí đa phương tiện, các loại hình truyền thông xã hội như trang thông tin điện tử, mạng xã hội (Facebook, Zalo, Twitter, youtube…) đã tạo ra sự cạnh tranh gay gắt cho hoạt động báo chí. Xu hướng hình thành các cơ quan truyền thông đa phương tiện ngày càng trở nên phổ biến cũng đặt ra những thách thức cần sự chuyển đổi số tại các cơ quan chí, chuyển đổi từ tập trung cho báo in sang tập trung cho báo điện tử. Đặc biệt, yêu cầu cập nhật thông tin nhanh nhạy, chính xác của bạn đọc. Vì vậy, đòi hỏi báo chí phải có sự đổi mới về công nghệ, tổ chức bộ máy để theo kịp xu thế đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao về yêu cầu nhiệm vụ chính trị.

Tại Quyết định số 348/QĐ-TTg do Chính phủ phê duyệt về Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, cụ thể chiến lược đã nêu rõ mục tiêu xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; làm tốt sứ mệnh thông tin, tuyên truyền phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước; bảo đảm vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng; đổi mới hiệu quả trải nghiệm của độc giả; tạo nguồn thu mới; thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp nội dung số.

Đặc biệt, mục tiêu đến năm 2030, 100% cơ quan báo chí đưa nội dung lên các nền tảng số (ưu tiên các nền tảng số trong nước). 90% cơ quan báo chí sử dụng nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa hoạt động. 100% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ và các mô hình phù hợp với sự phát triển của khoa học, công nghệ tiên tiến trên thế giới, sản xuất nội dung theo các xu hướng báo chí số.

Triển vọng ứng dụng AI và Bigdata trong Báo chí – Truyền hình

Chia sẻ về “Sự bùng nổ của AI - Data và tương lai của lĩnh vực báo chí - truyền hình", TS. Lê Anh Văn - Giám đốc Nền tảng VNPT GenerativeAI nhấn mạnh, AI chỉ là công cụ để khai thác dữ liệu. Hiện nay, tất cả lĩnh vực đều được ứng dụng AI để phát triển mạnh hơn, báo chí không nằm ngoài xu thế đó.

Theo TS. Lê Anh Văn, trên thế giới hiện nay có 56% đơn vị xuất bản báo chí xem tự động hóa hậu trường là ứng dụng AI quan trọng nhất trong năm 2024; có 45% đài truyền hình sử dụng AI để cá nhân hóa nội dung; có 53% áp dụng AI cho dịch vụ phụ đề và chú thích tự động…

Tại Việt Nam, thị trường báo chí và truyền hình cũng không nằm ngoài xu thế. Hiện có khoảng 25% cơ quan báo chí ứng dụng AI trong hoạt động vận hành của tòa soạn, đặc biệt là khâu sản xuất tin tức. Có 35% phóng viên sử dụng các công cụ số (bao gồm AI) trong hoạt động tác nghiệp hàng ngày. Tuy nhiên, phóng viên, biên tập viên trong nước ứng dụng AI nhưng còn nhỏ lẻ, chưa có sự đồng bộ từ trên xuống dưới. Vì vậy, cần có sự đầu tư phát triển công nghệ, hợp tác để đưa công nghệ đi sâu vào phục vụ hoạt động của tòa soạn, nhất là khi phát triển mô hình tòa soạn hội tụ.

Đặc biệt, tại hội thảo, TS. Lê Anh Văn cũng giới thiệu những ứng dụng của AI trong hoạt động tác nghiệp của nhà báo như: bóc băng phỏng vấn; hỗ trợ kiểm tra chính tả; tạo từ khóa, mô tả tự động SEO; dịch thuật chuyển ngữ; MC dẫn chương trình...

Mặc dù AI có những tính năng ưu việt, hỗ trợ hiệu quả cho người làm báo, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí... nhưng cũng có không ít mặt trái với nguy cơ tin giả, thông tin không chính xác, vấn đề bản quyền. Vì vậy, để sử dụng hiệu quả AI, ông Lê Anh Văn lưu ý, người làm báo cần sử dụng công cụ này một cách thông minh, có kiểm soát, coi AI chỉ là công cụ chứ không để AI làm chủ ngòi bút.

"AI không thể thay thế các nhà báo mà chỉ chắp thêm đôi cánh, hỗ trợ để các phóng viên nâng cao hiệu quả công việc, lên một tầm cao mới" – TS. Lê Anh Văn khẳng định.

Đồng quan điểm cho rằng AI và đặc biệt AI Agent sẽ đưa báo chí lên một tầm cao mới, Nhà báo Nguyễn Hoàng Nhật - Phó Trưởng Ban Điện tử Báo Nhân dân cũng gợi ý, các tòa soạn báo cần sử dụng AI một cách linh hoạt, trong đó, tự động hóa các khâu sản xuất tin tức (viết tin, tóm tắt tin, đặt tít, chọn từ khóa...); dùng AI để hiểu độc giả (độc giả là ai? ở đâu? muốn gì?) và phân phối thông tin; dùng AI để sản xuất podcast, video cùng các sản phẩm đa phương tiện khác…

Nội dung do AI tạo ra luôn cần sự kiểm định của con người

Cung cấp một số giải pháp xác minh thông tin báo chí bởi AI, TS. Cao Minh Thắng - Phó Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin và truyền thông CDIT, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông nhận định, trên toàn cầu, trí tuệ nhân tạo đã và đang được các cơ quan báo chí lớn như Associated Press (AP), The Washington Post, BBC… ứng dụng một cách mạnh mẽ.

Theo báo cáo của Reuters, trong năm 2024, có tới 57% các cơ quan báo chí lớn đã ứng dụng AI trong ít nhất một công đoạn sản xuất tin tức. Từ đó có khoảng hơn 60.000 bài báo/ngày trên toàn cầu được tạo một phần hoặc toàn phần bằng AI.

“Việc áp dụng AI vào quá trình sản xuất tin tức có thể giảm bớt chi phí lao động và tăng hiệu quả trong quản lý nội dung. AI có thể giúp tự động hóa một số quy trình làm việc, như tìm kiếm và tổng hợp thông tin, dịch thuật tin tức sang các ngôn ngữ khác, hoặc thậm chí tạo ra bản nháp đầu tiên của bài viết, giảm thiểu thời gian và công sức của con người. Nhiều cơ quan báo chí lớn như Bloomberg và Associated Press đã sử dụng AI trong quy trình sản xuất tin tức để tiết kiệm chi phí và tăng năng suất." - TS. Cao Minh Thắng cho biết.

Tuy vậy, TS. Cao Minh Thắng cũng đặt ra vấn đề, công nghệ số và AI đang tạo ra một làn sóng thay đổi trong báo chí hiện đại, nhưng từ đó cũng đặt ra thách thức mới về tính minh bạch, sự trung thực và độ tin cậy của nội dung. Có thể kể đến như AI sản xuất nội dung rất nhanh, nhưng không luôn đảm bảo tính đúng sự thật nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Nội dung do AI tạo có thể trông chuyên nghiệp, nhưng chứa thông tin sai lệch, thiếu ngữ cảnh hoặc gây hiểu lầm. Hay như Deepfake và giọng nói giả cũng đang làm gia tăng nguy cơ phát tán tin giả.

Sự gia tăng nội dung do AI tạo ra có thể dẫn đến việc lan truyền thông tin sai lệch, đặc biệt khi các mô hình AI học từ dữ liệu không chính xác hoặc thiên lệch. Từ đó kéo theo sự suy giảm niềm tin vào báo chí chính thống. Do vậy, các cơ quan báo chí cũng cần quan tâm tới việc đào tạo AI bằng những dữ liệu đáng tin cậy. Đảm bảo AI được huấn luyện từ nguồn thông tin có kiểm duyệt, chính thống từ các báo lớn, cơ quan nhà nước, viện nghiên cứu. Tuyệt đối tránh cung cấp dữ liệu cho AI từ các kho dữ liệu bị thiên lệch hoặc chứa nhiều tin đồn. Có thể sử dụng chính AI để kiểm chứng chéo thông tin bằng những công cụ tiêu biểu như: ClaimReview, Wolfram Alpha, Snopes… 

Cảnh báo nguy cơ tin giả trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển thông qua ứng dụng công nghệ AI nhận khuôn mặt Premiere gây tranh cãi dữ dội do liên quan đến quyền riêng tư của mỗi người, Chuyên gia đào tạo truyền thông Trần Lệ Thùy cũng cho rằng, Nhà báo cần thành thạo kỹ thuật kiểm chứng và sử dụng AI có đạo đức, cần biết từ chối nội dung gây sốc để kiếm tương tác.

Đồng chia sẻ về giải pháp tăng cường an ninh thông tin ngành báo chí trong công cuộc chuyển đổi số, ông Nguyễn Văn Hân - Phó Phòng Kinh doanh Trung tâm An toàn thông tin, Tập đoàn VNPT khuyến nghị, để an toàn thông tin các cơ quan báo chí phải đáp ứng 3 yếu tố: bí mật, tính toàn vẹn và đảm bảo tính sẵn sàng. Các cơ quan báo chí cần xây dựng hệ miễn dịch không gian số, phải kiểm tra ngay ''sức khỏe'' cho tờ báo, có nguy cơ gì cần khắc phục sớm. Để đề phòng được các nguy cơ, cần xây dựng 1 “bức tường lửa” ngăn chặn những lưu lượng xấu độc, gây ảnh hưởng tới uy tín tờ báo.

Khép lại hội thảo, PGS, TS. Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị đã một lần nữa khẳng định vai trò của AI đối với ngành báo chí và cho rằng, nếu các cơ quan báo chí không chủ động ứng dụng AI sẽ bị tụt hậu, thụt lùi, vì công nghệ thông tin phát triển từng ngày từng giờ. Khi ứng dụng công nghệ AI hiệu quả sẽ giúp các các cơ quan báo chí, phóng viên chuyên nghiệp, bài bản hơn trong tác nghiệp báo chí…Tuy nhiên, PGS,TS. Nguyễn Thành Lợi cũng khẳng định, AI vừa có tính ưu việt, nhưng cũng có mặt trái. Nhà báo cần tuân thủ luật pháp trong đó có luật báo chí và đạo đức người làm báo.