VECOM công bố Báo cáo Đào tạo Thương mại điện tử 2025: Nguồn nhân lực cho phát triển xanh và bền vững

Ngày 06/10/2025, Trường Đại học Ngoại Thương đã phối hợp với Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số – Bộ Công Thương (IDEA) tổ chức Chương trình Tập huấn Giảng viên Thương mại điện tử và Kinh tế số năm 2025 – Khu vực phía Bắc.

Đây là báo cáo tiếp nối chuỗi nghiên cứu chuyên sâu của VECOM về đào tạo thương mại điện tử tại Việt Nam, sau Báo cáo năm 2022 với chủ đề “Những bước tiến nổi bật” và Báo cáo năm 2023 mang thông điệp “Hợp tác và kết nối”. Nếu như các báo cáo trước tập trung làm rõ sự hình thành, mở rộng và nhu cầu gắn kết giữa đào tạo với thực tiễn, thì Báo cáo Đào tạo Thương mại điện tử 2025 đặt trọng tâm vào yêu cầu phát triển bền vững, gắn đào tạo nguồn nhân lực với định hướng tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và hội nhập số.

Sau hơn một thập kỷ phát triển với tốc độ cao, thương mại điện tử Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, trở thành một trong những trụ cột của kinh tế số. Tuy nhiên, quá trình phát triển nhanh cũng bộc lộ những yếu tố thiếu bền vững, thể hiện ở áp lực môi trường do gia tăng rác thải bao bì, vật liệu nhựa khó phân hủy, sự chênh lệch lớn về mức độ phát triển thương mại điện tử giữa các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh với nhiều địa phương khác, cũng như tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu mới.

Trong bối cảnh đó, Luật Thương mại điện tử được Quốc hội thông qua vào tháng 12/2025 và Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026–2030, ban hành theo Quyết định số 1568/QĐ-BCT ngày 3/6/2025, đã xác lập rõ định hướng phát triển thương mại điện tử theo hướng xanh, tuần hoàn và bền vững. Hai văn bản chính sách quan trọng này không chỉ tạo hành lang pháp lý cho hoạt động thương mại điện tử, mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực phù hợp với xu thế mới.

Dưới sự chỉ đạo và hỗ trợ của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), VECOM đã tiến hành khảo sát quy mô lớn tại 250 cơ sở giáo dục đại học không thuộc khối quốc phòng – an ninh, nghệ thuật hoặc các trường đặc thù. Kết quả cho thấy, đến năm 2025, cả nước đã có 47 trường đào tạo ngành thương mại điện tử, 16 trường đào tạo chuyên ngành thương mại điện tử và 113 trường giảng dạy các học phần liên quan đến thương mại điện tử. So với các năm trước, số lượng cơ sở đào tạo tiếp tục tăng, phản ánh sức hút ngày càng lớn của lĩnh vực này trong hệ thống giáo dục đại học.

Nhiều trường đại học mới đã tham gia đào tạo ngành thương mại điện tử, trong đó có Trường Đại học Bà Rịa – Vũng Tàu, Trường Đại học Công nghệ Miền Đông, Trường Đại học Kiên Giang, Trường Đại học Kinh tế – Kỹ thuật Bình Dương, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long, Trường Đại học Thăng Long và Trường Đại học Nghệ An. Một số trường có truyền thống đào tạo sớm cũng tiếp tục mở rộng quy mô và định hướng đào tạo, tiêu biểu như Trường Đại học Ngoại thương với các học phần thương mại điện tử được triển khai từ năm 2005 và chuyên ngành kinh doanh số thuộc lĩnh vực kinh doanh quốc tế.

Cùng với sự gia tăng về số lượng cơ sở đào tạo, quy mô tuyển sinh ngành thương mại điện tử cũng tăng trưởng mạnh. Số sinh viên trúng tuyển mới ngành này đã tăng từ 3.479 sinh viên trong năm học 2023–2024 lên 4.987 sinh viên trong năm học 2025–2026. Đáng chú ý, chất lượng đầu vào cũng được nâng lên khi 79% các trường cho biết điểm chuẩn trúng tuyển ngành thương mại điện tử có xu hướng tăng qua từng năm, cho thấy mức độ quan tâm và kỳ vọng ngày càng lớn của xã hội đối với lĩnh vực này.

Báo cáo cũng cho thấy những chuyển biến tích cực trong công tác công khai, minh bạch thông tin đào tạo. Phần lớn các trường đại học đã công bố tương đối đầy đủ danh mục học phần, số tín chỉ, chuẩn đầu ra và lộ trình học tập trên website chính thức, tạo thuận lợi cho người học và các bên liên quan trong việc tiếp cận thông tin. Tuy nhiên, khi đi sâu phân tích, nhóm nghiên cứu vẫn gặp nhiều khó khăn do sự thiếu thống nhất về định dạng, cấu trúc chương trình đào tạo, vị trí lưu trữ thông tin và mức độ cập nhật giữa các trường, thậm chí giữa các khoa trong cùng một trường.

Một nội dung quan trọng của Báo cáo Đào tạo Thương mại điện tử 2025 là đánh giá mức độ tích hợp các học phần phục vụ phát triển bền vững trong chương trình đào tạo. Kết quả cho thấy, mặc dù khoảng 70% chương trình đã đưa học phần pháp luật thương mại điện tử vào giảng dạy, song các nội dung mới và mang tính chiến lược như thương mại điện tử xuyên biên giới và bảo vệ môi trường trong thương mại điện tử vẫn chưa được quan tâm tương xứng. Chỉ 38% trường có học phần về thương mại điện tử xuyên biên giới và chỉ 26% trường đưa nội dung bảo vệ môi trường vào chương trình đào tạo, chủ yếu dưới dạng học phần tự chọn.

Tại Hà Nội, ngày 18/2/2025 chương trình giao lưu Xuân 2025 Ban liên lạc VecomNet đã diễn ra thành công, quy tụ các thành viên Mạng lưới thuộc khu vực Hà Nội và Đà Nẵng, Uỷ viên BCH VECOM và các doanh nghiệp trong lĩnh vực TMĐT.

Khảo sát trên hơn 3.000 sinh viên cho thấy tâm lý lạc quan về triển vọng nghề nghiệp trong lĩnh vực thương mại điện tử, với hơn 80% sinh viên đánh giá cơ hội việc làm trong ba năm tới là tích cực. Tuy nhiên, sinh viên cũng bày tỏ mong muốn chương trình đào tạo cần tăng cường tính thực hành, cập nhật nhanh hơn các xu hướng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, mô hình kinh doanh trên nền tảng mạng xã hội và kỹ năng vận hành thực tế trên các sàn thương mại điện tử.

Về đội ngũ giảng viên, Báo cáo ghi nhận sự tích cực trong nghiên cứu khoa học và tham gia hội thảo chuyên môn, song hoạt động công bố quốc tế và tiếp cận thực tiễn doanh nghiệp vẫn còn hạn chế. Nhiều ý kiến cho rằng cần có cơ chế hỗ trợ mạnh mẽ hơn để bồi dưỡng giảng viên, xây dựng học liệu hiện đại và tăng cường liên kết giữa nhà trường với doanh nghiệp và các tổ chức nghề nghiệp.

Từ kết quả khảo sát và phân tích, VECOM nhấn mạnh vai trò nòng cốt của nguồn nhân lực được đào tạo bài bản trong việc hiện thực hóa mục tiêu phát triển thương mại điện tử xanh và bền vững. Báo cáo đề xuất các trường đại học cần chủ động cập nhật, điều chỉnh chương trình đào tạo theo định hướng của Luật Thương mại điện tử và Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026–2030, tăng cường liên kết, phối hợp trong xây dựng chương trình, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu, hội thảo khoa học gắn với thực tiễn.

Báo cáo Đào tạo Thương mại điện tử 2025 được kỳ vọng sẽ trở thành tài liệu tham khảo quan trọng cho các cơ sở giáo dục, cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức xã hội nghề nghiệp trong quá trình hoạch định chính sách, xây dựng chương trình đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, góp phần đưa thương mại điện tử Việt Nam phát triển nhanh nhưng bền vững trong giai đoạn tới.

Trang Trần