Người Việt vươn lên làm chủ công nghệ cầu, hầm

Trước năm 1995, Việt Nam đã có nhiều công trình cầu lớn như Chương Dương, Thăng Long, song phần thiết kế và thi công chủ yếu do nhà thầu nước ngoài đảm nhiệm. Kỹ sư, công nhân Việt Nam khi đó thường chỉ tham gia vào các khâu đơn giản hoặc giám sát phụ trợ.

Với công trình hầm, kinh nghiệm chủ yếu tập trung ở các đường hầm thủy điện đường kính 5-6 m, thi công theo công nghệ nổ mìn và đổ bêtông vỏ. Việc đào hầm đường bộ xuyên núi đường kính trên 10 m chưa thể thực hiện. Ở công nghệ truyền thống, sau nổ mìn vẫn tồn tại khoảng trống giữa kết cấu chống đỡ và khối đá, khiến đá có xu hướng biến dạng vào lòng hầm, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn.

Bước ngoặt đến từ những dự án hạ tầng quy mô lớn sử dụng vốn FDI, ODA của Nhật Bản, Pháp, Hàn Quốc... từ năm 1995, giúp kỹ sư Việt tiếp cận công nghệ tiên tiến như cầu dây văng, cầu bêtông dự ứng lực, đúc hẫng cân bằng, hay hầm xuyên núi công nghệ mới.

Tự thiết kế và thi công cầu dây văng đầu tiên

Hầm Hải Vân dài 6,2 km (Thừa Thiên Huế - Đà Nẵng) khởi công năm 2000 là công trình hầm lớn nhất thời điểm đó, thi công chính do chuyên gia Nhật Bản đảm nhiệm. Đây là lần đầu kỹ sư Việt, trong đó có lực lượng từ Tổng công ty Sông Đà, Cienco 6, tiếp cận công nghệ đào hầm xuyên núi NATM (Áo).

PGS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các doanh nghiệp hạ tầng giao thông đường bộ Việt Nam, cho rằng giá trị lớn nhất là tinh thần cầu thị: "Bạn quốc tế mang tới thiết kế, công nghệ, vật liệu hiện đại; người Việt học hỏi một cách nghiêm túc và sớm làm chủ".

Ngày 21/5/2000, lễ khánh thành cầu Mỹ Thuận - cây cầu dây văng hai mặt phẳng dây lớn nhất Việt Nam lúc bấy giờ - trở thành ký ức khó quên của người dân Đồng bằng sông Cửu Long. Trước đó, việc qua sông Tiền giữa Tiền Giang và Vĩnh Long mất hàng giờ chờ phà trong cái nắng oi ả. Cầu hoàn thành đã xóa cảnh "qua sông lụy phà" nhiều đời.

Mỹ Thuận là công trình quy mô lớn, kỹ thuật cao, do đội ngũ kỹ sư Australia thiết kế, giám sát và thi công. Việt Nam chỉ tham gia ở vai trò nhà thầu phụ (Cienco 6). Tuy nhiên, từ công trình này, đội ngũ kỹ sư trong nước nhanh chóng tiến tới tự thiết kế và thi công cầu dây văng Rạch Miễu.

Cầu Rạch Miễu bắc qua sông Tiền nối Tiền Giang - Bến Tre khởi công năm 2002, hoàn thành 2009, là cầu dây văng đầu tiên do người Việt tự thiết kế và tổng thầu xây dựng, vốn đầu tư trong nước. Các doanh nghiệp Cienco 1, Cienco 5, Cienco 6 lần đầu tiếp cận đầy đủ công nghệ xây cầu dây văng. Bộ GTVT khi đó cử đoàn kỹ sư ra nước ngoài học tập, rồi áp dụng vào dự án. Dù vậy, khâu phức tạp nhất - lắp cáp dây văng - vẫn do chuyên gia Thụy Sĩ (SVL) thực hiện.

Cùng thời gian, năm 2006, cầu Bãi Cháy (Quảng Ninh) - cầu dây văng bêtông dự ứng lực liên tục lớn nhất Đông Nam Á - được người Nhật thiết kế, thi công chính, nhưng cũng là môi trường học tập quan trọng cho kỹ sư Việt, đặc biệt là các tổng công ty cầu Thăng Long, Cienco 1.

Vươn lên làm chủ công nghệ hầm xuyên núi

Ông Bùi Hồng Đăng, chuyên gia thi công hầm, Tập đoàn Đèo Cả, cho biết từ Hải Vân 1, kỹ sư Việt đã học hỏi, nghiên cứu, đúc kết kinh nghiệm, làm chủ công nghệ NATM - phun bêtông trực tiếp bám chặt bề mặt đá, ngăn biến dạng và thích ứng nhiều điều kiện địa chất.

Năm 2012, hầm Đèo Cả dài 4,2 km (Khánh Hòa - Phú Yên), 2 ống hầm tổng 8,4 km, được thi công chính bởi kỹ sư Việt, chỉ còn chuyên gia Nhật giám sát. Đây là bước ngoặt khẳng định năng lực nội địa.

Tiếp đó, hàng loạt hầm như Cù Mông (2,6 km), Hải Vân 2 (hơn 6 km), Núi Vung (hơn 2 km), Thung Thi... trên tuyến cao tốc Bắc - Nam đều do kỹ sư, công nhân Việt Nam thiết kế, giám sát, thi công.

"Với niềm tin vào trí tuệ Việt và cơ chế chính sách thuận lợi, chúng ta đã tổ chức, quản lý, thi công thành công những hầm đường bộ hiện đại, an toàn, đánh dấu cột mốc mới trong lịch sử ngành giao thông", PGS Trần Chủng nhận định.

Cầu Mỹ Thuận 2 - biểu tượng làm chủ hoàn toàn

Khởi công tháng 2/2020, cầu Mỹ Thuận 2 nối Tiền Giang - Vĩnh Long là cầu dây văng đầu tiên do Việt Nam tự lập dự án, thiết kế, thi công toàn bộ, kể cả khâu căng cáp. Tổng vốn hơn 5.000 tỷ đồng.

Lần đầu, tính toán kỹ thuật được đội ngũ trong nước đảm nhiệm hoàn toàn. Dầm đúc tới đâu có người đi đo đạc, nhập dữ liệu vào máy tính. Đội ngũ kỹ sư làm việc xuyên đêm tính toán để hôm sau có dữ liệu cho đội thi công. Do đó mỗi đốt dầm được hoàn thành chưa đầy hai tuần, tiến độ công trình được làm chủ từng ngày.

Ông Phan Văn Quân, Phó giám đốc Công ty CP Xây dựng hạ tầng Bắc Trung Nam, cho biết các công đoạn chế tạo xe đúc, căng cáp, hợp long đều đạt sai số cực thấp - dầm lệch cao độ thiết kế chỉ khoảng 3 cm. Với khẩu độ vượt nhịp 350 m, đây là minh chứng rõ ràng cho năng lực làm chủ công nghệ của nhà thầu Việt.

Sau Mỹ Thuận 2, các dự án cầu dây văng quy mô lớn như Rạch Miễu 2, Đại Ngãi... tiếp tục được kỹ sư Việt triển khai.

Theo PGS Trần Chủng, sau hơn 20 năm, đội ngũ xây dựng Việt đã tiếp cận công nghệ tiên tiến, quản lý dự án theo tiêu chuẩn quốc tế, đủ khả năng làm tổng thầu các dự án PPP, EPC. Ông nhấn mạnh hệ thống hạ tầng giao thông hiện đại không chỉ tạo không gian phát triển mới cho đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ, du lịch, mà còn là nền tảng cho phát triển bền vững, thúc đẩy kinh tế - xã hội khắp vùng miền.

"Những thành tựu về công nghệ cầu, hầm là tiền đề cho một Việt Nam tự tin hơn trên bản đồ xây dựng thế giới - nơi những công trình made in Vietnam ngày càng nhiều và vươn xa", ông nói.

Đoàn Loan