Kiểm toán nhà nước chỉ ra nhiều bất cập trong quản lý, khai thác tài nguyên khoáng sản

Kiểm toán nhà nước chỉ ra nhiều bất cập trong quản lý, khai thác tài nguyên khoáng sản

(Vietnamarchi) - Tài nguyên khoáng sản (TNKS) là nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội, đóng góp đáng kể cho ngân sách nhà nước, góp phần đảm bảo an ninh quốc gia. Tuy nhiên, hoạt động khai thác khoáng sản không phép, trái phép còn diễn ra khá phổ biến, gây thất thu ngân sách, phá vỡ cân bằng sinh thái, gây ô nhiễm môi trường… đã và đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống dân sinh. Thực tế này đã được Kiểm toán nhà nước (KTNN) chỉ rõ trong các cuộc kiểm toán chuyên đề về công tác quản lý nhà nước về TNKS những năm vừa qua.
10:02, 29/03/2024

Xác định rõ vai trò và tầm quan trọng của TNKS đối với sự phát triển của đất nước, những năm qua, TNKS được lựa chọn là một trong những chủ đề kiểm toán trọng tâm của KTNN. Đơn cử, năm 2013, KTNN tổ chức kiểm toán chuyên đề “Cấp giấy phép và quản lý nhà nước về khai thác TNKS giai đoạn 2009-2012” tại Bộ Tài nguyên và Môi trường và 25 tỉnh, thành phố. Năm 2017, KTNN tiếp tục kiểm toán chuyên đề “Công tác quản lý nhà nước về TNKS giai đoạn 2014-2016” tại Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương và 8 tỉnh, thành phố.

Gần đây, trong năm 2022, KTNN đã tổ chức cuộc kiểm toán chuyên đề “Công tác quản lý nhà nước về TNKS giai đoạn 2017-2021” với phạm vi kiểm toán tại 28 tỉnh, thành phố trên cả nước, một số bộ, ngành, tổng công ty. Các phát hiện qua hoạt động kiểm toán đã chỉ rõ những bất cập, hạn chế, thiếu sót cần khắc phục trong công tác quản lý và khai thác TNKS, từ đó đưa ra các kiến nghị có giá trị thực tiễn cao.

Bất cập trong xác định tiền cấp quyền khai thác khoáng sản

Liên quan đến việc thực hiện đấu giá quyền thăm dò và khai thác khoáng sản, KTNN chỉ ra hàng loạt vấn đề nổi cộm: địa phương chậm triển khai thực hiện việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường; không công khai tên tổ chức, tên loại khoáng sản và vị trí khu vực đề nghị thăm dò khoáng sản trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia và Báo Đấu thầu; đưa vào kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản không thuộc quy hoạch, không phù hợp với quy hoạch.

Thậm chí, tỉnh Hà Giang đã phê duyệt Kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản với 67 điểm mỏ chủ yếu là đá vôi, cát sỏi làm vật liệu xây dựng trong giai đoạn 2017-2021, nhưng tỉnh lại chưa thực hiện đấu giá.

Cũng liên quan đến việc tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, KTNN phát hiện 3 tỉnh: Bình Phước, Phú Thọ, Bắc Kạn đã xác định trữ lượng để tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản là trữ lượng khai thác; tỉnh Cao Bằng và Tuyên Quang ban hành văn bản phê duyệt tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và gửi cơ quan Thuế chậm; tỉnh Thái Bình ban hành văn bản tạm dừng việc nộp tiền cấp quyền không đúng đối tượng; có địa phương chưa thực hiện đầy đủ các biện pháp xử lý đối với số nợ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, đến ngày 31/12/2021, số nợ được KTNN xác định lên tới 957 tỷ đồng.

Trước những bất cập này, KTNN kiến nghị Bộ TNMT chỉ đạo các đơn vị có liên quan kiểm tra xác định, làm rõ cơ sở tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với một số Quyết định để đảm bảo thu đúng, đủ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.

Quy hoạch và quản lý quy hoạch thiếu đồng bộ

Đánh giá về công tác quy hoạch khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường và than bùn giai đoạn 2016-2020, KTNN cho biết, tỉnh Bắc Kạn không ban hành Quy hoạch thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản theo quy định; các tỉnh Bắc Kạn, Hà Giang, Bình Định đã thực hiện điều chỉnh, bổ sung quy hoạch chưa phù hợp.

Còn tỉnh Yên Bái, quy hoạch thiếu nội dung “Đánh giá môi trường chiến lược theo từng giai đoạn”. Trong khi đó, tỉnh Phú Thọ, Bình Định không thực hiện lấy ý kiến các cơ quan chuyên môn, không làm rõ các ý kiến, đề nghị của Bộ Xây dựng, Bộ TNMT trước khi ban hành Quyết định phê duyệt bổ sung quy hoạch thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản trên địa bàn tỉnh…

Theo đánh giá của KTNN, việc thực hiện cấp phép thăm dò, khai thác của một số địa phương chưa đảm bảo quy định của Luật Khoáng sản; hồ sơ cấp phép chuyển nhượng chưa đảm bảo quy định.

Khai thác không tuân thủ giấy phép được cấp

Đánh giá về công tác quản lý sau cấp phép, đối với giấy phép do Bộ TNMT cấp, KTNN nêu rõ, còn đơn vị được cấp phép thăm dò không nộp, chậm nộp báo cáo định kỳ; có 71 giấy phép khai thác khoáng sản chậm nộp và 07 giấy phép khai thác khoáng sản không nộp báo cáo định kỳ hoạt động khai thác khoáng sản. Có 24 giấy phép không nộp và 58 giấy phép nộp chậm báo cáo thống kê, kiểm kê trữ lượng khoáng sản đã khai thác.

Theo Kiểm toán Nhà nước, có 16 đơn vị với 17 giấy phép có sản lượng khai thác vượt công suất khai thác, trong đó có 13 giấy phép có sản lượng khai thác vượt công suất khai thác trên 15%, cá biệt có 5 giấy phép mà sản lượng khai thác vượt công suất khai thác tới trên 100%.

Trước những bất cập này, KTNN kiến nghị Bộ TNMT chỉ đạo Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam khẩn trương thực hiện xử lý theo quy định đối với các đơn vị được cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản nhưng không nộp, nộp chậm báo cáo định kỳ hoạt động khai thác khoáng sản và báo cáo thống kê, kiểm kê trữ lượng khoáng sản đã khai thác, đặc biệt là xử lý các đơn vị khai thác vượt công suất.

Kiểm toán Nhà nước cũng đưa ra con số 145 mỏ đã hết hạn giấy phép nhưng đơn vị chưa hoàn thành các thủ tục thực hiện đóng cửa mỏ… Thêm vào đó, Ủy ban Nhân dân tỉnh cũng chưa xử phạt vi phạm hành chính theo quy định.

KTNN xác định, đến hết năm 2021, còn 6/11 địa phương được kiểm toán chưa thực hiện khoanh định và phê duyệt khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt động khoáng sản; 8 địa phương đã phê duyệt trước thời điểm Luật Khoáng sản năm 2010 có hiệu lực nhưng chưa làm thủ tục phê duyệt lại và nhiều địa phương chậm thực hiện công tác khoanh định và phê duyệt khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt động khoáng sản.

Thực tế kiểm toán cũng cho thấy, còn địa phương được kiểm toán chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa đầy đủ việc bảo vệ khoáng sản chưa khai thác. Điều này thể hiện rõ qua việc địa phương chưa ban hành hoặc chậm ban hành, ban hành không đầy đủ các quy định của địa phương về việc bảo vệ khoáng sản chưa khai thác và chưa tổ chức thực hiện việc bảo vệ khoáng sản chưa khai thác.

Nợ tiền ký quỹ cải tạo phục hồi môi trường hơn 100 tỷ đồng

Khi tính tiền hoàn trả chi phí sử dụng kết quả đánh giá tiềm năng khoáng sản, thăm dò khoáng sản do Nhà nước đã đầu tư, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản chưa thực hiện xử lý vi phạm khi các đơn vị tại nhiều địa phương thực hiện không đầy đủ việc nộp tiền hoàn trả chi phí.

Trong khi Bộ TNMT không ban hành các văn bản yêu cầu các tỉnh báo cáo kết quả hoàn trả chi phí để tổng hợp theo quy định thì 60/63 tỉnh cũng không gửi thông tin phê duyệt kết quả xác định chi phí hoàn trả đối với các giấy phép khai thác khoáng sản do tỉnh cấp.

Đáng chú ý, tại thời điểm 31/12/2021, các đơn vị tại nhiều địa phương còn nợ thuế Tài nguyên môi trường 98,52 tỷ đồng và phí Bảo vệ môi trường gần 56,67 tỷ đồng. Tổng số tiền ký quỹ cải tạo phục hồi môi trường do 10 tỉnh chưa nộp tính đến 31/12/2021 là gần 117,75 tỷ đồng. Nhưng trong đó chưa có trường hợp tổ chức, cá nhân nào bị xử phạt khi không thực hiện ký quỹ hoặc ký quỹ không đầy đủ kinh phí cải tạo, phục hồi môi trường theo quy định.

Về phía Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, cơ quan này cũng chưa ban hành Quyết định xử phạt đối với các hành vi vi phạm thuộc trường hợp xử phạt cảnh cáo; chưa xác định tiền tương đương với giá trị khoáng sản đã tiêu thụ cần phải tịch thu theo Quyết định xử phạt vi phạm hành chính số 138/QĐ-XPVPHC ngày 26/02/2021. Đến thời điểm kết thúc kiểm toán, các hành vi vi phạm của các đơn vị do Đoàn thanh tra của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản phát hiện tại các tỉnh cũng vẫn chưa được xử lý.

Từ những vấn đề phát hiện qua kiểm toán, KTNN kiến nghị Bộ TNMT chỉ đạo Tổng cục Địa chất và Khoáng sản khẩn trương xử lý các hành vi vi phạm của các đơn vị theo kết luận của Đoàn thanh tra; đồng thời thường xuyên đôn đốc và xử lý các đơn vị còn nợ tiền hoàn trả sử dụng số liệu, thông tin về kết quả điều tra, thăm dò khoáng sản do Nhà nước đã đầu tư.

Các cơ quan tham mưu chưa làm tròn trách nhiệm

Cũng trong khuôn khổ cuộc kiểm toán này, KTNN đã đánh giá về việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước tại các cơ quan tham mưu trên địa bàn các tỉnh trong việc quản lý TNKS.

Kết quả cho thấy, cơ quan tham mưu tại tỉnh Thái Nguyên chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm trong quá trình luân chuyển, đề xuất xử lý dẫn đến việc không ban hành quyết định xử phạt do hết thời hạn; chưa thực hiện đầy đủ các quy định của UBND tỉnh, cũng như chưa thực hiện đầy đủ chức năng tham mưu theo quy định.

Cục Thuế tỉnh Hà Giang không phát hiện ra sai sót của Hợp tác xã Sơn Hải đã thực hiện khai thác cát từ năm 2017 - lúc chưa được cấp phép - với sản lượng kê khai theo quyết toán phí Bảo vệ môi trường là 5.722m3 cát…

KTNN cũng cho biết, nhiều địa phương chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong quản lý TNKS, nhất là sự phối hợp giữa Cục Thuế và Sở TNMT tại các tỉnh. Do đó, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản không lập được báo cáo tình hình quản lý nhà nước về khoáng sản trên phạm vi cả nước theo đúng quy định.

Bảo đảm sự phù hợp giữa Luật Khoáng sản và Luật Đất đai

Đánh giá về công tác phối hợp giữa Bộ TNMT và các tỉnh trong công tác quản lý TNKS, KTNN cũng chỉ ra một số tồn tại.

Thực tế kiểm toán cũng cho thấy, còn tình trạng hằng năm, các tỉnh, Bộ, ngành không thực hiện nộp Báo cáo tình hình quản lý nhà nước về khoáng sản, cũng như Báo cáo về việc thực hiện các Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ.

Do chưa có sự phối hợp tốt giữa Bộ TNMT với các tỉnh dẫn đến thực trạng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản chưa tổng hợp báo cáo Bộ trưởng Bộ TNMT về công tác thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản trên cả nước để Bộ TNMT tổng hợp và báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo quy định.

Kiến nghị chính sách quan trọng được KTNN phát hiện và chỉ ra qua cuộc kiểm toán này là những vướng mắc giữa Luật Đất đai năm 2013 và Luật Khoáng sản năm 2010. Liên quan đến kiến nghị trên, KTNN chỉ rõ, các dự án khai thác khoáng sản, giấy phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, than bùn… thuộc thẩm quyền của UBND cấp tỉnh cấp phép theo Luật Khoáng sản nhưng không thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất theo quy định của Luật Đất đai, dẫn đến một số doanh nghiệp trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản gặp khó khăn trong việc giải phóng mặt bằng.

Thậm chí, doanh nghiệp không thể giải phóng mặt bằng do không thỏa thuận được với chủ sử dụng đất, nhân dân không cho vào khai thác. Vì thế, KTNN kiến nghị Bộ TNMT cần tham mưu với Chính phủ sửa đổi một số nội dung để đảm bảo sự phù hợp trong quy định pháp luật liên quan đến trường hợp trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản…/.

Pháp lý xây dựng

Hé lộ dàn nghệ sĩ VPOP tổng duyệt cho siêu nhạc hội 8WONDER Winter

Chưa đầy 24 tiếng nữa, 8Wonder Winter – siêu nhạc hội được mong chờ bậc nhất năm sẽ chính thức bắt đầu. Tất cả đã sẵn sàng để đưa hàng chục ngàn khán giả bùng nổ cảm xúc cùng dàn nghệ sĩ hàng đầu VPOP Soobin, Chi Pu, Binz, lần lượt xuất hiện tại buổi tổng duyệt, với mong muốn mang đến những tiết mục thăng hoa và ấn tượng nhất cho khán giả.

Không khí lễ hội tràn ngập trước giờ G siêu nhạc hội 8Wonder Winter

Những giai điệu bất hủ của Imagine Dragons ngân vang khắp đại đô thị Vinhomes Grand Park, hàng ngàn người tấp nập check-in, trải nghiệm chuỗi lễ hội Giáng sinh tưng bừng… trước khi bùng nổ cảm xúc cùng ban nhạc huyền thoại hàng đầu thế giới cùng dàn sao Việt Soobin, Chi Pu, HIEUTHUHAI, HURRYKNG, MANBO, Binz và Quang Hùng MasterD tại siêu nhạc hội 8Wonder Winter.

Hòa mình vào thiên nhiên tại Đồng Văn Eco Stone house

Đồng Văn Eco Stone house là nơi nghỉ dưỡng lý tưởng cho mọi du khách khi đến với Hà Giang - xứ sở của những đồi núi chập chùng. Tại đây, du khách sẽ được chữa lành tâm hồn sau những ngày làm việc căng thẳng bằng việc hòa mình với thiên nhiên trong lành…

Herbalife: Góp phần cải thiện dinh dưỡng cho hơn 3.000 người có hoàn cảnh khó khăn

Nhân dịp kỷ niệm 15 năm hoạt động tại thị trường Việt Nam, Herbalife Việt Nam mở rộng Chương trình Casa Herbalife Việt Nam đến 15 địa phương trên toàn quốc, giúp cải thiện dinh dưỡng mỗi ngày cho hàng nghìn người có hoàn cảnh khó khăn.

Sinh nhật Vincom 20 - Đại tiệc đẳng cấp đánh dấu hành trình vượt thời gian

Hàng trăm nghìn khán giả đã đổ về Thành phố lễ hội - Ocean City, bùng nổ cảm xúc với Đại nhạc hội “Đến Vincom - Chào tôi mới”. Sự kiện khép lại chuỗi hoạt động mừng sinh nhật tuổi 20 cũng là 20 năm phát triển rực rỡ của Vincom, kéo từ ngày 23/10 - 23/11/2024.

Ý kiến của bạn

PHÁP LUẬT KIẾN TRÚC XÂY DỰNG – TẠP CHÍ KIẾN TRÚC VIỆT NAM
SunGroup
VINGROUP
Rạng Đông
Nam Group
Hưng Thịnh Land
Lumi